การศึกษาและสังเคราะห์องค์ความรู้เรื่อง กระบวนการในการจัดทำผังเมืองรวมและการมีส่วนร่วมของประชาชน: กรณีศึกษาการจัดทำผังเมืองรวมกรุงเทพมหานคร

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อการสังเคราะห์องคความรู้ในเรื่องกระบวนการจัดทำผังเมืองรวมกับการมีส่วนร่วมของประชาชนในขั้นตอนและกระบวนการของการจัดทำผังเมืองรวม โดยได้เลือกกรณีศึกษาผังเมืองรวมกรุงเทพมหานคร ซึ่งเป็นเมืองศูนย์กลางการปกครองระดับประเทศ และเป็นเมืองหน่วยงานการปกครองส่วนท้องถิ่นเพียงแห่งเดียวในประเทศไทยที่จะต้องเป็นผู้วางผังเมืองรวมเอง เพื่อให้ทราบถึงขั้นตอนของการมีส่วนร่วมของประชาชนในการจัดทำผังเมืองรวม อันจะนําไปสู่การศึกษาวิเคราะห์ปัญหาและข้อจำกัดของกระบวนการนโยบายในการจัดทำผังเมืองรวมและภาพรวมของการมีส่วนร่วมของประชาชนในการจัดทำผังเมืองรวมตามกฎหมายรัฐธรรมนูญของไทย ตลอดจนการศึกษาเพื่อทราบถึงโอกาสและช่องทางที่จะเอื้ออํานวยให้ประชาชนได้เข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการจัดทำผังเมืองในทุกขั้นตอน และทราบข้อคิดเห็น ข้อเสนอแนะในการจัดทำผังเมืองที่ประชาชนพึงพอใจ จากการศึกษาพบว่า กระบวนการวางแผนและผังเมืองของไทยได้เปิดโอกาสให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมอยู่หลายขั้นตอน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับนักวางแผนและผังเมืองของไทยด้วยว่าจะสามารถใช้ช่องทางที่ให้โดยกฎหมายดําเนินการใช้ประชาชนได้เข้ามามีส่วนร่วมกับการวางแผนและผังเมืองได้อย่างไรจึงจะสัมฤทธิ์ผล ไม่ทําให้เป็นการเสียเวลาโดยเปล่าประโยชน์ ซึ่งตามขั้นตอนในการวางและจัดทำผังเมืองรวมกรุงเทพมหานคร (ปรับปรุงครั้งที่ 2) ตามพระราชบัญญัติการผังเมือง พ.ศ. 2518 ได้เปิดโอกาสให้ประชาชนได้เข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการจัดทำผังเมืองรวมอยู่ 3 ขั้นตอนหลัก ได้แก่ 1) ขั้นตอนการสํารวจเพื่อการวางและจัดทำผังเมืองรวม 2) ขั้นตอนการวางและจัดทําผังเมืองรวม 3) ขั้นตอนการบังคับใช้ผังเมืองรวม และนอกจากนี้ตัวอย่างในการจัดทําผังเพื่อพัฒนาชุมชนเฉพาะแห่งดังที่ได้ยกมาเพื่อเป็นตัวอย่างในการศึกษานั้น ยังเป็นตัวอย่างที่ดีของกระบวนการการจัดทำผังเพื่อพัฒนาชุมชนและการจัดทำผังเมืองรวมที่เปิดโอกาสให้ประชาชนได้เข้ามามีส่วนร่วมอย่างแท้จริง เพราะหากมีการเปิดโอกาสให้ประชาชนได้เข้ามามีส่วนร่วมอย่างแท้จริงแล้วประชาชนก็สามารถเข้ามามีส่วนร่วมได้ในเกือบจะทุกขั้นตอนก็ว่าได้ สรุปผลการศึกษา ปัญหาและข้อจํากัดที่แท้จริงในกระบวนการและขั้นตอนของการวางและจัดทำผังเมืองรวมกรุงเทพมหานครไม่ได้เกิดจากการขาดหรือถูกจำกัดสิทธิในการมีส่วนร่วมของประชาชนตามกฎหมายรัฐธรรมนูญ และตามกฎหมายผังเมือง แต่ปัญหาและข้อจำกัดนั้นเกิดจากการที่ประชาชนยังขาดความรู้ ความเข้าใจในเรื่องของผังเมืองรวม และการไม่มีการให้ความร่วมมือกันอย่างแท้จริงของประชาชนกับเจ้าหน้าที่ของรัฐ และเจ้าหน้าที่ก็ยังขาดการประชาสัมพันธ์และขาดประสิทธิภาพในการโน้มน้าวให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในกิจกรรมของทางราชการ ส่วนความไม่สัมฤทธิ์ผลของผังเมืองรวมนั้นเป็นผลมาจากปัจจัยอื่นในขั้นตอนของการลงมือปฏิบัติตามแผนและผังให้เกิดขึ้นจริงตามที่วางเอาไว้ ซึ่งปัจจัยดังกล่าวนั้นอยู่นอกเหนือกระบวนการมีส่วนร่วมของประชาชน