บทบาทและทางเลือกที่เหมาะสมของกระทรวงสาธารณสุข ภายหลัง 10 ปี ของการกระจายอำนาจด้านสุขภาพ

Abstract

ระยะ 10 ปีที่ผ่านมานั้น กระทรวงสาธารณสุขได้ถ่ายโอน 7 ภารกิจและสถานีอนามัย (สอ.) กว่า 30 แห่งให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวมีทั้งที่ประสบผลสำเร็จและล้มเหลว กระทรวงสาธารณสุขควรจะทบทวนกระบวนการถ่ายโอนดังกล่าวอย่างจริงจังเพื่อค้นหาทางเลือกที่เหมาะสมสำหรับการกระจายอำนาจว่าควรเป็นอย่างไร การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์หาบทบาทที่เหมาะสมของกระทรวงสาธารณสุขและองค์กรในสังกัดรวมทั้งสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) ในด้านการส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันควบคุมโรคในท้องถิ่น รวมถึงการอภิบาลระบบโดยรวม วิธีวิจัยประกอบด้วยการทบทวนวรรณกรรม การระดมความคิดและการสัมภาษณ์เชิงลึก ผู้ร่วมระดมความคิดและผู้ให้สัมภาษณ์เชิงลึกคือผู้เชี่ยวชาญที่เป็นตัวแทนกระทรวงสาธารณสุข องค์กรเอกชน อปท. และ สปสช. รวมทั้งสิ้น 22 คน ข้อมูลที่ได้นำมาวิเคราะห์เชิงเนื้อหาและนำเสนอเชิงวิเคราะห์แก่นสาระ ผลการศึกษาพบว่า การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันควบคุมโรคเป็นบทบาทโดยตรงของ อปท. ในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนในพื้นที่และสมควรถ่ายโอนให้แก่ อปท. แต่การป้องกันโรคระบาดที่รุนแรงควรเป็นบทบาทของกระทรวงสาธารณสุขในส่วนกลาง ทั้งนี้ หน่วยงานในสังกัดกระทรวงสาธารณสุขรวมทั้ง สปสช. ควรมีบทบาทสนับสนุนนโยบายสุขภาพที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนด ซึ่ง อปท. ก็สามารถเป็นแขนขาสำคัญของกระทรวงสาธารณสุขในการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติในพื้นที่ ทางเลือกที่เหมาะสมของการกระจายอำนาจ คือ การให้ผู้มีส่วนได้เสียเข้ามีส่วนร่วมในการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันควบคุมโรคให้มากขึ้น นอกจากนี้ รูปแบบของเขตสุขภาพ จะเป็นอีกทางเลือกที่จะช่วยป้องกันระบบสุขภาพแยกเป็นส่วนๆ และทำให้เกิดการอภิบาลระบบแบบเครือข่ายมากขึ้น