บทบาทของเครือข่ายในระบบบริการปฐมภูมิในการคัดกรองและเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงโควิด 19 ใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ประเทศไทย

Abstract

การวิจัยนี้เป็นการศึกษาวิจัยแบบผสมผสาน (Mixed methods) โดยการเก็บข้อมูลการวิจัยเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ ในพื้นที่จังหวัดยะลา ปัตตานี และนราธิวาส จังหวัดละ 2 อำเภอ รวม 6 อำเภอ วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาบทบาทของเครือข่ายในระบบบริการปฐมภูมิในการคัดกรองและเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงโควิด 19 เก็บรวบรวมข้อมูลเชิงปริมาณ จำนวน 481 ราย โดยใช้แบบสอบถาม ความรู้ในการปฏิบัติตามมาตรการ บทบาทการปฏิบัติและความพึงพอใจของเครือข่ายในการปฏิบัติตามมาตรการในการคัดกรองและเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงโควิด 19 ระหว่างเดือน มกราคม-มีนาคม 2564 และเก็บรวบรวมข้อมูลเชิงคุณภาพ จำนวน 270 ราย โดยการสนทนากลุ่มและสัมภาษณ์เชิงลึก ระหว่างเดือนเมษายน-ธันวาคม 2564 การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ วิเคราะห์หาค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การวิเคราะห์เชิงคุณภาพเพื่อหาประเด็นสำคัญ (Thematic analysis) โดยใช้กรอบแนวคิดของไมย์และฮิวเบอร์แมน (Miles & Huberman, 1994) ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่อยู่ในวัยผู้ใหญ่ตอนกลาง อายุระหว่าง 36-45 ปี ร้อยละ 31.2 รองลงมา อายุระหว่าง 46-55 ปี ร้อยละ 28.3 เพศหญิง ร้อยละ 56.3 ความรู้ความเข้าใจในมาตรการในการคัดกรองและเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงโควิด 19 ในภาพรวมของเครือข่าย 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ค่าเฉลี่ยความรู้ความเข้าใจมาตรการในการคัดกรองและเฝ้าระวังโควิด 19 โดยรวมอยู่ในระดับมาก (M=3.01, SD=.53) แต่เมื่อพิจารณารายด้าน พบว่า ความรู้ด้านการดูแลผู้ป่วยและการป้องกันการติดเชื้อ การติดตามผู้สัมผัสโรคและการควบคุมการระบาดของโรคในชุมชนและการประสานงานและการจัดการข้อมูล มีค่าเฉลี่ยอยู่ในระดับปานกลาง (M=2.99, SD=.57, M=2.98, SD=.57, M=2.91, SD=.59) เนื่องจากโรคโควิด 19 เป็นโรคอุบัติใหม่ องค์ความรู้ต่างๆ ยังน้อยในช่วงการระบาดในช่วงแรก อย่างไรก็ตาม ด้านบทบาทในการปฏิบัติตามมาตรการในการคัดกรองและเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงโควิด 19 ในภาพรวมของเครือข่าย 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ค่าเฉลี่ยโดยรวม อยู่ในระดับมาก (M=3.19, SD=.51 ) และความพึงพอใจต่อการปฏิบัติตามมาตรการคัดกรองเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงโควิด 19 อยู่ในระดับมาก (M=3.29, SD=.50) ผลการศึกษาเชิงคุณภาพ ประเด็นหลักจากข้อค้นพบ บทบาทของเครือข่ายในระบบบริการปฐมภูมิ ในการคัดกรองและเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงโควิด 19 ใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ตามวัตถุประสงค์การวิจัย 6 ประเด็นหลัก ได้แก่ 1) บทบาทของเครือข่ายในการคัดกรองและเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงโควิด 19 2) ปัจจัยเอื้อต่อการทำงานปฏิบัติหน้าที่ตามบทบาทของเครือข่ายในการคัดกรองและเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงโควิด 19 3) ปัจจัยที่ส่งผลต่อการแพร่ระบาดของโรคโควิด 19 4) อุปสรรคของเครือข่ายในการทำงาน 5) ความต้องการของเครือข่ายในระบบบริการปฐมภูมิ 6) ผลลัพธ์การดำเนินงาน บทบาทการทำงานของเครือข่าย ประกอบด้วย 5 เสาหลัก ได้แก่ บุคลากรสาธารณสุข อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ผู้นำท้องถิ่น ผู้นำชุมชน ได้แก่ กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน ผู้นำศาสนาและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น รวมตัวกันเป็นเครือข่ายในระบบบริการปฐมภูมิในชุมชน ที่ช่วยขับเคลื่อนการทำงานเชิงรับและเชิงรุกร่วมกันในการคัดกรองและเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงโรคโควิด 19 ในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ มีการทำงานเชื่อมประสานสอดรับกันเป็นหนึ่งเดียว ทั้งในบทบาทการทำงานร่วมกัน บทบาทตามหน้าที่หลักของแต่ละภาคส่วนและบทบาทอาสาสมัครและจิตอาสาในพื้นที่ ในการคัดกรองและเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงโควิด 19 ภายใต้บริบทวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของพื้นที่โดยมีผู้นำศาสนาเป็นผู้ชี้นำชุมชนในการปฏิบัติตามมาตรการสาธารณสุขที่สอดคล้องกับวิถีชีวิต ตามหลักศาสนาอิสลาม ด้วยความเสียสละทุ่มเทด้วยหัวใจและจิตวิญญาณ