บทคัดย่อ
การวิจัยนี้เป็นส่วนหนึ่งของการวิจัยการพัฒนาระบบทางเลือกเพื่อส่งเสริมสุขภาพของสตรีวัยกลางคน เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาระบบสุขภาพแบบพื้นบ้านและระบบสุขภาพแบบประชาชนในชุมชนเขตเมืองและชนบทจังหวัดสงขลา ผู้ให้ข้อมูลเป็นสตรีวัยกลางคน อายุ 40-59 ปี ที่อยู่อาศัยในเขตเมือง ที่นับถือศาสนาพุทธ จำนวน 17 ราย เป็นไทยมุสลิม จำนวน 15 ราย ในเขตชนบท เป็นไทยพุทธจำนวน 15 ราย รวม 62 ราย เป็นผู้ให้บริการคือ หมอพื้นบ้านและสตรีที่กลุ่มสตรีวัยกลางคนอ้างถึง จำนวน 4 ราย การเก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เจาะลึกและการสังเกตแบบมีส่วนร่วม การบันทึกภาคสนาม ระหว่างมิถุนายน-ธันวาคม 2542 วิเคราะห์ข้อมูลโดยวิธีวิเคราะห์เนื้อหา ผลสรุปได้ดังนี้ สตรีวัยกลางคนอายุ 40-59 ปี ที่อาศัยในเขตเมือง กลุ่มนับถือศาสนาอิสลาม ส่วนใหญ่มีสถานภาพสมรสคู่ ประกอบอาชีพค้าขายอาหาร ส่วนสตรีไทยพุทธมีความหลากหลายในการประกอบอาชีพ อาทิ ทำสวนยาง แม่บ้าน รับจ้าง ค้าขาย สตรีที่อาศัยอยู่ในเขตชนบทส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำสวนยาง เมื่อให้สตรีประเมินภาวะสุขภาพตนเอง พบว่า ประมาณ 2 ใน 3 ของสตรีทั้งหมดตอบว่าตนเองมีสุขภาพแข็งแรงดี แต่ไม่แข็งแรงเหมือนตอนสาวๆ ทั้งนี้ โดยเปรียบเทียบกับคนวัยเดียวกันด้านความสามารถในการทำงานได้โดยไม่เจ็บไม่ไข้ การส่งเสริมสุขภาพสตรีวัยกลางคน พิจารณาได้เป็น 3 แนวทาง ได้แก่ การส่งเสริมสุขภาพที่จัดขึ้นโดยภาครัฐและเอกชนที่เป็นระบบสุขภาพแผนใหม่ แผนเดิม หรือพื้นบ้านและตามแบบของประชาชน ซึ่งมีความหลากหลายและบางครั้งมีการผสมผสาน การส่งเสริมสุขภาพแบบประชาชน สตรีวัยกลางคนดูแลส่งเสริมสุขภาพของตนตามการรับรู้ที่ได้จากความรู้ทางการแพทย์แผนใหม่และแบบพื้นบ้านผสมผสานกันอย่างลงตัวตามสถานการณ์ของชีวิตและชุมชน อย่างไรก็ตาม สตรีกลุ่มนี้เกือบทั้งหมดมีความคิดเห็นและความต้องการให้มีกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพตั้งอยู่ในชุมชนเป็นสัดเป็นส่วนและถาวรที่จะเข้าร่วมกิจกรรมได้สะดวกข้อเสนอเชิงนโยบายสำหรับภาครัฐและเอกชนที่เกี่ยวข้องกำหนดนโยบาย ฟื้นฟูการแพทย์แผนไทยหรือแบบพื้นบ้าน กำหนดมาตรการ การนำและให้การดูแลส่งเสริมสุขภาพแบบพื้นบ้านในชุมชนอย่างเป็นระบบและมีประสิทธิภาพขยายแหล่งความรู้ ได้แก่ โรงเรียนแพทย์พื้นบ้าน หรือบรรจุความรู้เหล่านี้ลงในหลักสูตรสำหรับนักเรียน นักศึกษาระดับต่างๆ
