บทคัดย่อ
เป้าประสงค์ของโครงการวิจัยนี้คือความพยายามที่จะใช้กระบวนการพัฒนาและรับรองคุณภาพโรงพยาบาล (HA) มาช่วยพัฒนาการสร้างเสริมสุขภาพ (HP) ในบริบทของโรงพยาบาลให้กว้างขวางยิ่งขึ้น วัตถุประสงค์ของโครงการวิจัยที่ตั้งไว้มีสองข้อ ข้อที่หนึ่งคือ “ศึกษาการสร้างเสริมสุขภาพในโรงพยาบาลที่ผ่านการพัฒนาและรับรองคุณภาพโรงพยาบาลแล้ว เพื่อหาความสัมพันธ์ระหว่างกระบวนการพัฒนาคุณภาพกับการสร้างเสริมสุขภาพและปัจจัยอื่นๆ ที่อาจเกี่ยวข้องรวมทั้งความเข้าใจเกี่ยวกับแนวคิดของการสร้างเสริมสุขภาพ” และข้อที่สองคือ “สร้างกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เพื่อให้เกิดความกระจ่างในความสัมพันธ์ที่กล่าวถึงข้างต้น เพื่อนําไปใช้ในการขับเคลื่อนกระบวนการสร้างเสริมสุขภาพของโรงพยาบาล” ผลการศึกษาพบว่า (1) โรงพยาบาลทุกแห่งให้บริการส่งเสริมสุขภาพตามแนวคิดการส่งเสริมสุขภาพแบบดั้งเดิม และมีการจัดกิจกรรมการสร้างเสริมสุขภาพ (Program-based HP) โดยยังไม่มีการนําแนวคิดเรื่องการเพิ่มพลังอํานาจมาใช้สําหรับกระบวนการ HA มีบางส่วนทับซ้อนกับ HP (2) ไม่มีโรงพยาบาลแห่งใดใช้รูปแบบการสร้างเสริมสุขภาพในการดูแลรักษาผู้ป่วย (Cared-based HP) เป็นการยืนยันว่ายังไม่มีการใช้แนวคิดการสร่างเสริมสุขภาพตามกระบวนทัศน์ใหม่ (3) โรงพยาบาลส่วนใหญ่ยังสับสนว่า ควรจะมีบทบาทด้านการสร้างเสริมสุขภาพอย่างไร (4) กระบวนการ HA มีเครื่องมือเพื่อใช้ในการพัฒนาต่อเนื่อง ได้แก่ PDCA แต่มีการใช้จริงน้อย (5) กระบวนการ HA ได้ให้หลักการเรื่องการทํางานเป็นระบบ แต่การดําเนินการเรื่อง HP ยังอยู่ในรูปแบบกิจกรรมเป็นเรื่องๆ ที่ไม่เกี่ยวเนื่องกัน ยังไม่พบความพยายามที่จะทําให้เป็นระบบ การเรียนรู้ข้างต้นได้นํามาปรับแบบจําลอง และนําไปเผยแพร่ผ่านเครือข่ายการเรียนรู้ในโรงพยาบาลที่ผ่านการรับรอง HA ตั้งแต่ระดับบันไดขั้นที่หนึ่งขึ้นไป เป็นการดําเนินงานตามวัตถุประสงค์ข้อที่สองของโครงการที่ว่า “สร้างกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เพื่อให้เกิดความกระจ้างในความสัมพันธ์ที่กล่าวถึงข้างต้น เพื่อนําไปใช้ในการขับเคลื่อนกระบวนการสร้างเสริมสุขภาพของโรงพยาบาล” มีโรงพยาบาลที่เป็นเป้าหมายหลัก 11 แห่งและที่เป็นเป้าหมายรองอีก 29 แห่ง นับเป็นการดําเนินงานเพื่อการเรียนรู้วงจรใหม่ตาม Soft Systems Methodology ด้วย ได้ผลว่าโรงพยาบาลในเครือข่ายได้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันได้เป็นอย่างดี มีการพัฒนาเพิ่มขึ้นชัดเจน มากบ้างน้อยบ้างตามศักยภาพของโรงพยาบาลแต่ละแห่ง ส่วนใหญ่เห็นว่าโครงการนี้มีส่วนสําคัญที่ช่วยทําให้เข้าใจแนวคิดเรื่องการสร้างเสริมสุขภาพ และการเพิ่มพลังอํานาจดีขึ้น ถึงระดับนําไปใช้จริงได้มีรูปธรรมนํามาแสดงเพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในรูปแบบของนิทรรศการโปรแกรมการสร้างเสริมสุขภาพ ที่มีการเพิ่มพลังอํานาจ และในการจัดนิทรรศการครั้งต่อมาก็มีการนําเสนอโปรแกรมการสร้างเสริมสุขภาพที่มีทั้งการเพิ่มพลังอํานาจและมีการใช้ PDCA ซึ่งเป็นการย้ำให้เห็นความเชื่อมโยงระหว่างกระบวนการ HA กับ HP ซึ่งขอเสนอว่าควรเริ่มต้นด้วย Care-based HP ก่อนจะขยายเชื่อมโยงไปสู่ประเด็นอื่นๆ เพื่อความสะดวกและความสบายใจของผู้ปฏิบัติงาน
บทคัดย่อ
The aim of this research project is to look into the possibility of using the hospital
quality improvement and accreditation process (HA process), which has been well accepted
by a large number of hospitals in the country, to help develop health promotion (HP) in
hospital setting. A study was conducted with two-fold objectives: (1) To study health
promotion in HA accredited hospitals, looking for the relationship between HA process and HP
and other factors including concept of HP, and (2) To form a learning network of hospitals to
clarify the above relationship in order to utilize it in facilitating the HP movement in hospitals.
Soft Systems Methodology fits the purpose of this study. It is an action research
methodology that involves developing “a learning system” (Model) to be used as a tool of
inquiry, with declared world-views (the HA process, the Thai HPH standards, and the
empowering core strategies from the WHO Working Group). The model was used to study 8
selected HA accredited hospitals.
The findings included: (1) Traditional health promotion services and activity-based HP
were evident in all hospitals. None of the hospitals used the concept of empowerment in HP.
However, they realized that some parts of HA overlap with HP such as the issues of “Health
of personnel” and “Environment”. Those hospitals which determined to become HPH obviously
put much greater effort into program-based HP activities. (2) None of the hospitals was aware
of care-based HP. However, quality development of patient cares was evident in all hospitals.
Health or quality of life of patients was used as target. The process used was empowering,
including self-care and self-help groups; patients, family and even community participation.
These were obviously health promotion but never referred to as such. This finding should be
crucial for establishing a link between HA process and HP. 3) Hospitals were confused as to
their roles in health promotion. Clarification regarding care-based HP could lessen some of the
problems particularly among tertiary-care hospitals. Other issues, such as the definition of
“community” that includes “group of people having same characteristics or same purposes”
would help hospitals realize that they are already providing HP in many areas, and could see
them as their meaningful and satisfying roles. (4) PDCA, a tool provided by HA was used only
in isolated CQI projects. Promotion of its use for “learning by doing” could be expected to
connect HA process to HP. (5) HP activities were carried out sporadically and unrelated to one another. System thinking was another concept from HA that could be expected to help
HP.
A learning network was formed during the last phase of the study to include a
volunteered group of 11 hospitals (main target group) and 29 associate members which were
willing to join the learning process. The majority of the hospitals appreciated learning by doing
within the network. The most important lessons learned were the concept of health promotion
and empowerment. They became comfortable with the use of care-based HP. This subjective
assessment was confirmed objectively by a large number of presentation of programs that
emphasized “empowerment’, and later “empowerment and PDCA” to epitomize the
connectedness between HA process and HP. It is recommended that care-based HP should
be the starting point to use HA as a tool to develop HP in hospitals.
