บทคัดย่อ
วัณโรคชนิดดื้อยาหลายขนาน (MDR-TB) คุกคามประเทศไทยจริงหรือ? ผลการทบทวนรายงานการวิจัย 55 เรื่อง ระหว่าง พ.ศ. 2511 – 2541วัณโรคชนิดดื้อยาหลายขนานถือได้ว่าเป็นการระบาดลูกที่สาม (third epidemic) และอยู่ในระดับภาวะฉุกเฉินโลก (global emergency) มาตั้งแต่ปี 2536 วัณโรคชนิดนี้จะดื้อยาอย่างน้อยสองขนาน คือ isoniazid และ rifampicin และไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่โอกาสเกิดมีน้อย ในปี 2540 องค์กรอนามัยโลกประมาณการณ์ว่าประเทศไทยมีผู้ที่เป็นวัณโรคชนิดนี้กว่า 3000 ราย และมีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ ปลายปี 2541 ประเทศไทยพบเปอร์เซ็นต์ผู้ติดเชื้อประเภทนี้ประมาณ 26% ของผู้ติดเชื้อวัณโรคทั้งหมด ประกอบด้วยเชื้อที่ดื้อต่อยา isoniazid 13% streptomycin 12% rifampicin 7% ethambutol 7% และ ดื้อต่อยาหลายขนานคิดเป็น 3% เปรียบเทียบกับปี 2511 จนถึงปี 2541 เปอร์เซ็นต์พบผู้ติดเชื้อวัณโรคดื้อยาเพิ่มมากขึ้นสำหรับยาทุกตัว ปัจจัยสำคัญที่สัมพันธ์กับการดื้อยาของเชื้อวัณโรค ได้แก่ จำนวนรอยโรคในปอด ประวัติครอบครัวที่มีผู้ติดเชื้อ และประวัติการตรวจพบ HIV ขณะที่ปัจจัยสัมพันธ์กับเชื้อวัณโรคที่ดื้อยาหลายขนาน ได้แก่ ประวัติการรักษาวัณโรค ประวัติคนในครอบครัวที่เป็นวัณโรค และประวัติกาตรวจพบ HIVรายงานนี้แนะนำให้มีการพัฒนาวิธีการรักษาที่มีประสิทธิผลและต้องมีการประเมินผลอย่างต่อเนื่องทั้งในด้านคุณภาพและปริมาณ การพัฒนาการใช้ยุทธิวิธี DOT ในเชิงคุณภาพ คุณภาพในห้องชัณสูตร การสร้างเครือข่าย และพัฒนาระบบข้อมูล ในแง่การพัฒนาและวิจัย ปัจจัยที่เกี่ยวข้องต่อการรักษาที่ได้ผลต่อเชื้อวัณโรคที่ดื้อยาหลายขนานต้องทำการศึกษา และประเมินผลตามกรอบของการควบคุมวัณโรคที่กำหนดโดยกระทรวงสาธารณสุข
บทคัดย่อ
Whether MDR-TB (multi-drug resistance TB) had devastated Thailand: 55 articles reviewed between 1968 and 1998Multi-drug resistant tuberculosis have been regarded as the third epidemic and become global emergency since 1993. The multi-drug resistant TB is at least resistant to 2 drugs which are isoniazid and rifampicin. The MDR-TB is uncured despite its rare occurrence. A major cause of MDR-TB is either irregular drug taking or not completing course of drug taking. In 1997, the WHO reported Thailand’s MDR-TB at around 3000 cases considered as high tendency. By December 1998, the rate of drug resistant TB was 26%, 13% to isoniazid, 12% to streptomycin, 7% to rifampicin, 7% to ethambutol and 3% to multi-drugs. Compared between 1968 and 1998, the percentages of drug resistant TB had increased for each drug. Factors related to drug resistant TB were number of lesions in lungs, family history of TB and HIV positive history while factors related to MDR-TB were history of TB treatment, TB family history and HIV positive historyThe paper recommends development of effective and continuous TB program implementation and evaluation, quality of the DOTs, quality of lab testing and its network and effective information system. In terms of research and development, factors related to treatment success for MDR-TB should be studied and treatment evaluation should be performed according to national TB control by Ministry of Public Health.
