บทคัดย่อ
การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเพื่อกำหนดตัวชี้วัดของการดำเนินการของระบบสุขภาพของประเทศไทย โดยเป็นกระบวนการค้นหาข้อมูลนำเข้าจากแหล่งข้อมูลต่างๆ ที่มีอยู่ในและต่างประเทศ ร่วมกับกระบวนการกลุ่มเพื่อให้เกิดการเรียนรู้ร่วมกันในหมู่ผู้ทรงคุณวุฒิและนักวิชาการอันนำไปสู่ข้อมูลที่สำคัญยิ่งสำหรับคณะนักวิจัย ข้อมูลต่างๆ ทั้งหมดได้รับการนำมาประมวล วิเคราะห์และสังเคราะห์ เพื่อใช้ในการกำหนดนิยามของระบบสุขภาพ องค์ประกอบของระบบสุขภาพ วัตถุประสงค์ของการประเมินการดำเนินการระบบสุขภาพ กรอบการประเมิน หมวดของตัวชี้วัดที่ใช้ในการประเมินและตัวชี้วัดที่เหมาะสมต่อการใช้ในการประเมิน นอกจากนั้นยังได้ให้คำแนะนำของแหล่งหรือวิธีการได้ค่าของตัวชี้วัด ความพร้อมในการดำเนินการเพื่อเก็บตัวชี้วัดแต่ละตัวและสิ่งที่ยังต้องการการพัฒนาหรือทำการศึกษาในกลุ่มตัวชี้วัดจำนวนหนึ่ง ผลการวิจัยได้สาระสำคัญ ดังนี้ ระบบสุขภาพ หมายถึง กิจกรรมทั้งหมดที่เป็นกระบวนการที่มีจุดประสงค์หลักในการสร้างเสริม ฟื้นฟู และคงไว้ซึ่งสุขภาพ ของบุคคลและประชาชนองค์ประกอบของระบบสุขภาพซึ่งครอบคลุมเฉพาะกิจกรรมทั้งหมดที่มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อสุขภาพ สามารถจำแนกออกได้เป็นสองส่วนสำคัญ คือ ระบบที่เป็นทางการ (Formal health system) และระบบที่ไม่เป็นทางการ (Informal health system) ทั้งนี้ สำหรับระบบที่ไม่เป็นทางการ ครอบคลุมกิจกรรมต่างๆ ที่มีเพื่อสุขภาพของบุคคล ครอบครัวและชุมชน กิจกรรมที่ไม่เป็นทางการเหล่านี้ถึงแม้จะไม่มีความเป็นแบบแผนเท่ากับระบบที่เป็นทางการ แต่ก็ยังคงลักษณะของแบบแผนและความเชื่อมโยงในระดับหนึ่ง ประการสำคัญสามารถเทียบเคียงระหว่างระบบที่เป็นทางการกับระบบที่ไม่เป็นทางการได้ ความสอดคล้องกันปรากฏทั้งในส่วนของการดูแลสุขภาพและองค์ประกอบอื่นๆ ได้แก่ การเงิน-ค่าใช้จ่าย ข้อมูลและการสื่อข่าวสาร การพัฒนาบุคลากรและการถ่ายทอดประสบการณ์ การควบคุมกำกับนโยบายและวัฒนธรรมประเพณีวิถีชีวิต ตลอดจนการศึกษาวิจัยและการทดลองพื้นบ้านหรือการค้นพบต่างๆ วัตถุประสงค์ของการประเมินระบบสุขภาพของประเทศไทย คือ เพื่อทราบถึงสมรรถภาพของการดำเนินการของระบบสุขภาพ ซึ่งรวมถึง ประสิทธิภาพ ประสิทธิผลและความชอบธรรม เพื่อนำไปใช้ในการติดตามและพัฒนาระบบสุขภาพในการประเมินระบบสุขภาพควรครอบคลุมมิติด้าน “ผลลัพธ์ (Outcome)” “ประสิทธิภาพ (Efficiency)” และ “ความเป็นธรรม (Efficiency)” ทั้งนี้ หมวดของการประเมินที่สมควรทำประกอบด้วยสถานะสุขภาพ (Health state) ผลลัพธ์ทางสุขภาพ (Health outcomes) การดูแลทางสุขภาพ (Health care/services) การคลังทางสุขภาพ (Health care finance) การนำในระดับพื้นที่ (Stewardship) การวิจัย (Research) การผลิตและพัฒนาบุคลากร (Human resources) ข้อมูลข่าวสารทางสุขภาพ (Health information) ตัวชี้วัดที่สมควรทำการประเมินได้ทำการจำแนกไว้ตามหมวดทั้ง 8 หมวดโดยมีทั้งหมด 60 ตัวชี้วัด โดยที่ตัวชี้วัดจำนวนหนึ่งสามารถดำเนินการเก็บได้โดยไม่ยากและสามารถดำเนินการได้ในปัจจุบัน แต่ตัวชี้วัดอีกจำนวนหนึ่งยังต้องการการกำหนดเกณฑ์หรือนิยามหรือทำการกำหนดกระบวนการทดสอบหรือเก็บข้อมูล นอกจากนั้น ยังมีตัวชี้วัดอีกจำนวนหนึ่งที่ต้องการการศึกษาเพิ่มเติมหรือการพัฒนาค่อนข้างมากก่อนที่จะนำมาใช้หรือเก็บได้จริง วิธีการให้ได้ข้อมูลหรือแหล่งที่มาของตัวชี้วัด ตลอดจนความพร้อมและความต้องการการพัฒนาตัวชี้วัดทั้ง 60 ตัว ได้รับการระบุไว้ในการศึกษานี้ผลที่ได้จากการวิจัยนี้ คงไม่สามารถนำไปใช้ได้ในทันทีและยังคงต้องการการผ่านกระบวนการพิจารณาในวงกว้างจากแวดวงนักวิชาการและผู้ปฏิบัติ โดยเฉพาะผู้กำหนดนโยบายและผู้บริหาร ซึ่งอาจทำได้โดยการเผยแพร่และรับข้อคิดเห็นเพื่อนำมาปรับปรุง อย่างไรก็ตามผลงานวิจัยชิ้นนี้ได้ให้กรอบและแนวทางสำคัญซึ่งจำเป็นต่อการพัฒนาระบบการประเมินการดำเนินการของระบบสุขภาพของประเทศไทย
บทคัดย่อ
A study determining health performance indicator of ThailandThe research study is to determine the indicators of the performances of health system in Thailand thorough the two processes, searching input from various sources in Thailand and other countries and brain storming technique, to create the process of learning together among resource persons and academics that leads to the vital information for conducting further researches and programs. All the derived data were processed, analyzed and synthesized to determine the definition and the composition of health system, the objectives of the evaluation of the health system performance, the scope of the evaluation, the domains of indicators used in the evaluation, and the indicators appropriated to make use of in the evaluation. Besides, the suggestion of sources and the methods of which we derived the valuation of the indicators, the readiness of the implementation in investigating and collecting each indicator, and some special issues in a group of these indicators that needed to be developed and studied, were also presented in the study.The results of the study could not be used immediately and still need the process of broad considerations from academics and practitioners especially policy planners and executives which could be made by distributing all the information and receiving more opinions of all resource persons for the improvement of the outcome. However, this research has provided the scope and important guidelines, which are necessary for developing the evaluation of the health system in Thailand.Even though the suggested indicators of this study are used for health system performance evaluation; but through the way of using these indicators in the future, the development for further improvement will be needed continuously.
