บทคัดย่อ
การศึกษานี้เป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาระบบติดตามประเมินผลหน่วยบริการปฐมภูมิในระดับมหภาค ผลการศึกษาส่วนนี้เป็นการประเมินระบบการดูแลผู้ป่วยเบาหวานของเครือข่ายหน่วยบริการปฐมภูมิ (CUP) ซึ่งเป็นผลรวมของการบริการร่วมกันระหว่างโรงพยาบาล และสถานีอนามัย/ศูนย์สุขภาพชุมชน ในพื้นที่ศึกษารวมทั้งหมด 18 เครือข่าย 4 ภูมิภาคทั่วประเทศ โดยประเมินทั้งส่วนที่เป็นระบบงาน กระบวนการบริการ และผลลัพธ์สุขภาพค้านคลินิก ผลลัพธ์ที่เป็นศักยภาพของผู้ป่วยเบาหวานในด้านความรู้ การปฏิบัติตัว และคุณภาพชีวิต เปรียบเทียบระหว่างพื้นที่ ประเมินโดยใช้แบบสอบถาม การประเมินโดยบุคลากรในหน่วยงาน และการสังเกต สัมภาษณ์ เก็บข้อมูลจากเอกสาร โดยผู้ประเมินภายนอกหน่วยงาน ผลการศึกษาแสดงถึงระดับคุณภาพของระบบงานในการดูแลผู้ป่วยเบาหวานที่มีความแตกต่างกันสูง และส่วนใหญ่ยังดำเนินการในลักษณะตั้งรับ จัดการกับพฤติกรรมเสี่ยงไม่มาก ระบบติดตามภาวะแทรกซ้อนยังจัดการไม่ต่อเนื่อง หน่วยบริการปฐมภูมิยังได้รับการพัฒนาในด้านความรู้ ความสามารถไม่เต็มที่ ส่วนใหญ่มีบทบาทในด้านการคัดกรอง และการติดตามผู้ป่วย ส่วนผลลัพธ์สุขภาพของผู้ป่วยเบาหวานพบว่าผู้คุมระดับน้ำตาลได้ดี โดยพิจารณาจากระดับ โดยพิจารณาจากระดับ HbA1c < 7 mg% มีร้อยละ 38 มีความแตกต่างระหว่างพื้นที่และกลุ่มที่เป็นมาน้อยกว่า 5 ปีมีแนวโน้มคุมได้ดีกว่ากลุ่มที่เป็นมานานกว่า 5 ปี มีระดับไขมันในเลือดสูงร้อยละ 10-19 หญิงสูงกว่าชาย ภาคกลางและกรุงเทพฯ สูงกว่าภาคอื่นๆ ซึ่งสอดคล้องกับค่าดัชนีมวลกายที่สูง เริ่มมีความผิดปกติของไต (microalbumin >30) ร้อยละ 31-50 มีค่าครีอะตีนินสูง ร้อยละ 2-30 โดยมีความต่างกันระหว่างพื้นที่ กลุ่มที่เป็นมามากกว่า 5 ปีมีความผิดปกติสูงกว่า ผลความรู้ความเข้าใจและการปฏิบัติตัวของผู้ป่วยเบาหวานมีความแตกต่างกันระหว่างพื้นที่ การปฏิบัติตัวในด้านการรักษา และการดูแลสุขภาพทั่วไปส่วนใหญ่ดี การปฏิบัติด้านการบริโภคมีระดับดีน้อยกว่าด้านอื่น การดูแลเท้าและการดูแลกรณีพิเศษต่างๆ เป็นหมวดที่ผู้ป่วยเบาหวานมีความรู้และการปฏิบัติในระดับที่เหมาะสมน้อย ด้านคุณภาพชีวิตพบว่าด้านจิตใจมีสภาพที่ปานกลาง มีค่าคะแนนต่ำกว่าด้านร่างกาย กลุ่มที่เป็นน้อยและมากกว่า 5 ปี แตกต่างกันเฉพาะคุณภาพชีวิตด้านกาย และความเป็นอิสระ แต่ในด้านอื่นๆ ไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ มีความแตกต่างระหว่างพื้นที่อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ แต่แตกต่างไม่มาก ในพื้นที่ที่มีระดับคะแนนความรู้ การปฏิบัติตัวดี ก็มีแนวโน้มค่าคุณภาพชีวิตที่ดีในทิศทางเดียวกัน ไม่พบความแตกต่างระหว่างพื้นที่เมืองและชนบทที่ชัดเจน จากผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่าการประเมินระบบดูแลผู้ป่วยเบาหวานสามารถเป็นเครื่องมือหนึ่งที่สะท้อนคุณภาพของเครือข่ายบริการปฐมภูมิได้ และสามารถใช้กระบวนการประเมินระบบและผลลัพธ์ด้านคลินิกบางตัวในการประเมินเปรียบเทียบระหว่างพื้นที่ได้
บทคัดย่อ
This study is part of the study to develop the monitoring system for primary
care at a macro level. This part shows the evaluation result of diabetic care
system of various contracting units for primary care in purposively sampled 18
CUPs, 4 regions. The components of the evaluation were diabetic care system
and process, clinical results, knowledge, practices and quality of life of diabetic
patients. The methodologies used were internal evaluation by questionnaires
and explore evaluation by observation, interview and documentary review. The
result showed that the quality of the systems among CUPs was much varied.
Most were passive, not proactive on risks and complications management. Primary
care showed fewer roles, only screening and follow up. Most of them were
not well supported by hospitals and CUPs. Health outcomes indicated that 38
percent of the total had good control of plasma glucose (HbA1c < 7 mg%); 10-19
percent high cholesterol, 21-43 percent high HDL, 2-12 percent high triglyceride
particularly among women than men; 31-50 percent micro-albuminurea (>30),
high creatinine 2-30 percent. These were different among areas and diabetes over
5 years had more complications than diabetes less than 5 years. The knowledge,
practice and quality of life of diabetes were varied among CUPs. Most had good
knowledge and practice on medication and general management, but has less
on diet, foot care and care for special events. Diabetes had quality of life on mental
aspect less than other aspects. Those with diabetes less than 5 years had
quality of life score on physical and dependency aspect better than those more
than 5 years, but the scores other aspects were not different. The diabetes in
areas that had better knowledge and practice also had higher score of quality of
life.
This study showed that the evaluation of diabetes care system can be one
tracer to monitor quality of primary care and contracting units of primary care.
The process and some outcome indicators in this study can be used to compare
conditions among areas.
This study is part of the study to develop the monitoring system for primary
care at a macro level. This part shows the evaluation result of diabetic care
system of various contracting units for primary care in purposively sampled 18
CUPs, 4 regions. The components of the evaluation were diabetic care system
and process, clinical results, knowledge, practices and quality of life of diabetic
patients. The methodologies used were internal evaluation by questionnaires
and explore evaluation by observation, interview and documentary review. The
result showed that the quality of the systems among CUPs was much varied.
Most were passive, not proactive on risks and complications management. Primary
care showed fewer roles, only screening and follow up. Most of them were
not well supported by hospitals and CUPs. Health outcomes indicated that 38
percent of the total had good control of plasma glucose (HbA1c < 7 mg%); 10-19
percent high cholesterol, 21-43 percent high HDL, 2-12 percent high triglyceride
particularly among women than men; 31-50 percent micro-albuminurea (>30),
high creatinine 2-30 percent. These were different among areas and diabetes over
5 years had more complications than diabetes less than 5 years. The knowledge,
practice and quality of life of diabetes were varied among CUPs. Most had good
knowledge and practice on medication and general management, but has less
on diet, foot care and care for special events. Diabetes had quality of life on mental
aspect less than other aspects. Those with diabetes less than 5 years had
quality of life score on physical and dependency aspect better than those more
than 5 years, but the scores other aspects were not different. The diabetes in
areas that had better knowledge and practice also had higher score of quality of
life.
This study showed that the evaluation of diabetes care system can be one
tracer to monitor quality of primary care and contracting units of primary care.
The process and some outcome indicators in this study can be used to compare
conditions among areas.
