บทคัดย่อ
การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์สถานการณ์โรคมะเร็งและลักษณะทางประชากรของผู้ป่วยมะเร็งในพื้นที่ 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบน ได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย พะเยา ลำพูน ลำปาง แพร่ น่าน และแม่ฮ่องสอน รวมถึงการวิเคราะห์การกระจายตัวของปัญหาสุขภาพที่สัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมของประชากรในพื้นที่ดังกล่าว และให้ข้อเสนอแนะเพื่อพัฒนาโจทย์วิจัยทางด้านนโยบายในการแก้ไขปัญหาสุขภาพและสิ่งแวดล้อมในภาคเหนือตอนบน การศึกษานี้เป็นการวิเคราะห์ภาพรวมในระดับภูมิภาคและจังหวัด โดยอาศัยข้อมูลทุติยภูมิจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะจากสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด ศูนย์ทะเบียนมะเร็งเชียงใหม่และศูนย์มะเร็งลำปาง ผลการศึกษาพบว่าภาคเหนือเป็นภูมิภาคที่มีอัตราการป่วยด้วยโรคมะเร็งสูงสุด และโรคมะเร็งเป็นสาเหตุการตายอันดับหนึ่งในทุกจังหวัดของภาคเหนือตอนบนมาอย่างต่อเนื่อง โดยจังหวัดลำพูนเป็นจังหวัดที่มีอัตราการเพิ่มขึ้นของผู้เสียชีวิตจากโรคมะเร็งสูงสุด คือ เพิ่มขึ้น 8.5 เท่าในช่วงเวลาระหว่างปี พ.ศ. 2542-2552 ส่วนจังหวัดที่มีอัตราชุกของโรคในช่วงเวลาดังกล่าวสูงสุด ได้แก่ จังหวัดลำปาง โดยมีความชุกของโรคอยู่ที่ 23 คนต่อประชากรพันคน โดยประเภทหรือตำแหน่งของมะเร็งที่พบมากที่สุดในจังหวัดภาคเหนือตอนบนคือมะเร็งปอด โดยพบมะเร็งปอดในเพศชายมากกว่าเพศหญิง สำหรับปัญหาสุขภาพอื่นที่สัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม ได้แก่ ปัญหาจากโรคระบบหายใจ ซึ่งพบว่าเป็นสาเหตุหลักของการเจ็บป่วยในประชากรของภาคเหนือตอนบนเช่นเดียวกัน โดยพบว่าจังหวัดแม่ฮ่องสอนเป็นจังหวัดที่มีอัตราของผู้ป่วยด้วยโรคระบบหายใจสูงสุด (ร้อยละ 61) ผลจากการวิจัยครั้งนี้ได้ชี้ให้เห็นว่าประชากรในภาคเหนือตอนบนกำลังถูกคุกคามจากสภาพแวดล้อมที่มีมลภาวะ โดยเฉพาะมลภาวะทางอากาศ ไม่เพียงแต่เกิดจากปัจจัยส่งเสริมด้านลักษณะภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ทำเลที่ตั้งของการตั้งถิ่นฐาน แต่ปัจจัยอันเกิดจากกิจกรรมต่างๆ ของมนุษย์ ทั้งการเติบโตของเมือง การพัฒนาทางเศรษฐกิจ วิถีชีวิต ความเชื่อและวัฒนธรรมของผู้คน ได้เปรียบเสมือนเป็นตัวเร่งให้สถานการณ์มลภาวะทางอากาศร้ายแรงยิ่งขึ้นไปเรื่อยๆ ดังนั้นจึงมีความจำเป็นอย่างเร่วด่วนในการแก้ไขและป้องกันไม่ให้สถานการณ์ดังกล่าวส่งผลกระทบที่รุนแรงและต่อเนื่องไปมากกว่าที่เป็นอยู่
บทคัดย่อ
This study aims to analyse the situation of Cancer disease and demographic
characteristics of Cancer patients in 8 Upper Northern provinces which are Chiang Mai,
Chiang Rai, Phayao, Lamphun, Lampang, Phrae, Nan and Mae Hong Son. It also analyses
the distribution of environmental-related health problem in the area, and suggest for further
research questions in health and environment problem-solving and policy for the Upper
North. This study analyses the overview of regional and provincial levels by using secondary
data from related organization, in particular, the provincial public health offices and Cancer
Units in both Chiang Mai and Lampang.
The study result shows that the Northern region had the highest rate of Cancer
patients, and Cancer deaths have continuously be the first rank in cause of death in every
province in the Upper North. Lamphun province had the highest increase rate of Cancer
deaths, for 8.5 times between 1999-2009. Lampang had the highest prevalence rate during
the same period, with the rate of 23 per thousand. Cancer type or position mostly found in
Northern provinces is Lung Cancer which are found mostly in Male patients. Other
environmental-related health problem is Respiratory Disease which has been the major
disease found in the Upper North, and Mae Hong Son province had the highest rate of
Respiratory Disease patients (61 per cent).
Results found from this research indicate that the population of the Upper North has
been threatened by polluted environment, especially from air pollution. Not only being
enhance by its topography, climate, and settlement locations, but also by human activities s
including urban growth, economic development, lifestyle, beliefs, and culture of its population
which have accelerated and worsened the air polluted situation. Therefore, there is an urgent
needed to solve and prevent this threatened situation.
