บทคัดย่อ
การดื้อยาต้านจุลชีพ (antimicrobial resistance: AMR) เป็นภัยคุกคามที่สำคัญทางสาธารณสุขในปัจจุบันและนับวันจะยิ่งส่งผลทวีความรุนแรงมากขึ้น แม้ว่าการดื้อยาต้านจุลชีพจะเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นได้ตามธรรมชาติ แต่การใช้ยาต้านจุลชีพอย่างไม่เหมาะสม ไม่ว่าจะเป็นการใช้มากเกินความจำเป็น การใช้โดยไม่มีข้อบ่งชี้ เป็นปัจจัยที่สำคัญในการกระตุ้นให้เกิดการดื้อยาต้านจุลชีพเร็วขึ้นและเพิ่มมากขึ้น ดังนั้น เพื่อให้เกิดการใช้ยาต้านจุลชีพอย่างเหมาะสมในมนุษย์และสัตว์ที่สอดคล้องกับแผนปฏิบัติการระดับโลกเรื่องการดื้อยาต้านจุลชีพ (Global Action Plan on Antimicrobial Resistance) ประเทศจำเป็นต้องพัฒนาระบบเฝ้าระวังที่มีความยั่งยืน สามารถใช้ในการติดตามการบริโภคยาต้านจุลชีพ (antimicrobial consumption) ในมนุษย์และสัตว์ เพื่อนำมาซึ่งข้อมูลที่เป็นหลักฐานเชิงประจักษ์สำหรับการกำหนดและขับเคลื่อนนโยบาย
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทบทวนข้อมูลเกี่ยวกับระบบเฝ้าระวังการบริโภคยาต้านจุลชีพในต่างประเทศ และวิเคราะห์ความเป็นไปได้ในการจัดตั้งระบบติดตามการใช้ยาต้านจุลชีพของประเทศไทย ในประเทศที่พัฒนาแล้ว รวมถึงในกลุ่มประเทศสหภาพยุโรป มีการพัฒนาจนเกิดระบบการติดตามการบริโภคยาต้านจุลชีพที่มีความยั่งยืน และสามารถนำไปใช้ในการกำหนดนโยบายในระดับประเทศได้ ประเทศไทยอยู่ในระหว่างการพัฒนาระบบที่ประยุกต์มาจากระบบเฝ้าระวังการบริโภคยาต้านจุลชีพของภูมิภาคยุโรป เป็นการทำงานร่วมกันของนักวิจัยจากหลากหลายภาคส่วน โดยมีสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา เป็นหน่วยงานหลักที่ทำหน้าที่ในการติดตามฯ ที่ผ่านมา ข้อมูลการบริโภคยาต้านจุลชีพในมนุษย์เป็นการประมาณการจากมูลค่าการผลิตและนำเข้ายาต้านจุลชีพจากระบบรายงานประจำปีที่ผู้ประกอบการรายงานมายังสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ซึ่งเป็นข้อมูลที่มีข้อจำกัด ไม่สามารถนำไปใช้ในการตัดสินใจเชิงนโยบายได้ เนื่องจากเป็นข้อมูลเชิงมูลค่าและไม่สามารถนำมาเปรียบเทียบสถานการณ์การบริโภคยาต้านจุลชีพกับประเทศอื่นๆ โดยเฉพาะประเทศในสหภาพยุโรปได้ ความท้าทายในการพัฒนาระบบเฝ้าระวังการบริโภคยาต้านจุลชีพของประเทศไทย ได้แก่ กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการรายงานการใช้ยาต้านจุลชีพ และแหล่งข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับระบบติดตามการบริโภคยาต้านจุลชีพในประเทศไทย ได้แก่ ข้อมูลปริมาณยาต้านจุลชีพที่ใช้ และข้อมูลจำนวนประชากรในมนุษย์และสัตว์ที่ใช้ยานี้
บทคัดย่อ
Antimicrobial resistance (AMR) is one of the most serious health threats worldwide and it has
become more intense to day-to-day concerns. Excessive and inappropriate uses of antimicrobial are
main drivers of the emergence of resistant bacterial strains. To optimize use of antimicrobial agents in
human and animal, as recommended by the Global Action Plan on AMR, countries need to develop
and sustain the system which monitors antimicrobial consumption in human and animal and disseminate
for policy decision. Hence, national surveillance of antimicrobial consumption is an important
tool to provide these useful evidences to policy makers and relevant AMR agencies on antimicrobial
consumption in humans and animals and its distribution at the national level.
The objective of this paper is to review surveillance systems of antimicrobial consumption in
European countries and to explore the possibility of establishment of the Thai Surveillance of Antimicrobial
Consumption (Thai-SAC) in humans and animals. Developed countries, including European
countries have institutionalized capacities to sustain SAC system and ensure policy uses. In Thailand,
with the application of experiences and guidelines from the European SAC and European Surveillance
of Veterinary Antimicrobial Consumption, the national SAC covering human and animal sector
consumptions are in development process by the Thai working group consisting of multi-sectoral,
multi-disciplinary researchers and key stakeholders particularly the Thai Food and Drug Administration.
In human sector, the current estimate of human medicine consumption including antibiotics in
monetary value does not provide data on the volume of consumption hence unable to monitor the
use of antibiotics and benchmark with other countries in particular European countries. The challenges
for Thai-SAC include law and enforcement on antimicrobial regulation, and the relevant database of
antimicrobial consumption in human and animal populations in Thailand.
