บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อถอดบทเรียนการดำเนินงาน เฝ้าระวัง ป้องกันและควบคุมโรคโควิด-19 ปัจจัยความสำเร็จ ปัญหาอุปสรรคและสังเคราะห์ข้อเสนอเชิงนโยบายในการพัฒนาการดำเนินงานเฝ้าระวังฯ ของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) โดยใช้กระบวนการถอดบทเรียน 5 ขั้นตอน : ขั้นเตรียมพร้อม ขั้นเก็บรวบรวมข้อมูล ขั้นการตรวจสอบสังเคราะห์ข้อมูล ขั้นการจัดเก็บข้อมูล ขั้นเผยแพร่การถอดบทเรียน การเก็บรวบรวมข้อมูลวิจัยเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ ช่วงเดือนกุมภาพันธ์-พฤษภาคม 2564 การสอบถามการดำเนินงานเฝ้าระวังฯ 5 ด้าน เก็บรวบรวมจากอสม. จำนวน 207 คน และการสัมภาษณ์เจาะลึกผู้บริหารกระทรวงสาธารณสุขส่วนกลาง เขตสุขภาพ ผู้รับผิดชอบศูนย์ปฏิบัติการควบคุมโรคระดับ จังหวัด อำเภอ ตำบล อสม. และประชาชน จาก 8 จังหวัด เขตสุขภาพที่ 7, 8, 9 และ 10 รวม 561 คน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณใช้สถิติเชิงพรรณนาและสถิติอนุมาน คือ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานและสมการถดถอยโลจิสติกส์พหุ วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพการดำเนินงานเฝ้าระวัง ป้องกันและควบคุมโรคติดเชื้อไวรัสโคโรน่า 2019 ในชุมชนของอาสาสมัครสาธารณสุข ปัจจัยความสำเร็จและปัญหาอุปสรรค ผลการศึกษาจากการสอบถามอสม. พบว่า การดำเนินงานเฝ้าระวังฯ โควิด -19 ในชุมชนของอสม. พบว่า อสม. มีการดำเนินงานสูงสุด คือ ค้นหาคัดกรองกลุ่มเสี่ยง (97.6%) รองลงมา คือ เคาะประตูเยี่ยมบ้านติดตามสังเกตอาการ (89.4%) ประสานงานกับหน่วยงานอื่นๆ (87.9%) บันทึกรายงานผลการดำเนินงาน (86.0%) จัดทำบัญชีรายชื่อกลุ่มเสี่ยง แยกกลุ่มเสี่ยงเพื่อสังเกตอาการ (84.5%) ตามลำดับ ปัจจัยที่มีผลอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติต่อการดำเนินงานเป็นประจำทั้ง 5 ขั้นตอน คือ อาชีพของอสม. เขตสุขภาพ และช่องทางการสื่อสาร โดยพบว่า อสม. กลุ่มที่มีอาชีพเกษตรกร มีการดำเนินงานเป็นประจำ คิดเป็น 6.87 เท่า ของอสม. ที่มีอาชีพอื่นๆ (95% CI 2.63-17.91, p-value<0.001) อสม. ในเขตสุขภาพที่ 10 มีการดำเนินงานเป็นประจำ คิดเป็น 2.76 เท่า ของอสม. ในเขตสุขภาพที่ 7, 8 และ 9 (95% CI 1.17-6.53, p-value 0.021) และ อสม. สื่อสารข้อมูลผ่าน 5 ช่องทางเป็นประจำให้กับชุมชน ประกอบด้วย การแจ้งข่าวเชิงรุกตามบ้าน ออกเสียงตามสาย เดินแจกแผ่นพับ เอกสารความรู้ แจ้งทางกลุ่มไลน์ชุมชน โทรศัพท์แจ้ง การบอกรายบุคคล การแจ้งตามคุ้ม แจ้งในที่ประชุม คิดเป็น 3.98 เท่า ของอสม. ที่ใช้ช่องทางน้อยกว่า (95% CI 1.61-9.84, p-value 0.003) การนำนโยบายการเฝ้าระวังฯ สู่การปฏิบัติในพื้นที่ พบว่า อสม. เป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนการเฝ้าระวังฯ ในระดับตำบลและหมู่บ้าน มีการป้องกันตนเอง เคาะประตูเยี่ยมบ้าน กับเครือข่าย รายงานผลการดำเนินงานตามขั้นตอน ปัจจัยความสำเร็จมาจากอสม. คือ ความตั้งใจ มีจิตอาสา เป็นคนในพื้นที่ มีการทำงานร่วมกันของภาคีเครือข่ายและความร่วมมือชุมชน สิ่งสนับสนุน ค่าตอบแทนและการกำกับติดตาม อุปสรรคการดำเนินงานจากปัจจัยด้านอสม. คือ ขาดความรู้และทักษะ ขาดแนวทางการทำงาน อุปกรณ์ไม่เพียงพอ ระดับการมีส่วนร่วมของภาคีและประชาชน ข้อเสนอเชิงนโยบาย อสม. ควรได้รับการพัฒนาความรู้และศักยภาพการทำงานด้านการเฝ้าระวัง ป้องกันและควบคุมโรคในชุมชน การจัดทำคู่มือ/แนวทางการทำงานสำหรับอสม. การบริหารจัดการระบบเทคโนโลยีสารสนเทศและบูรณาการการทำงานแบบมีส่วนร่วมของเครือข่าย
บทคัดย่อ
This research aimed to explore the roles of village health volunteers (VHV), implement processes of surveillance, prevention and control (IPC) of COVID-19 in communities among Village Health Volunteers (VHV) with key success factors and barriers. Moreover, policy suggestions were provided. This research captured lessons learned in 5 steps: define the project; collect data; verify and synthesize; store and disseminate. Methodological approaches were quantitative and qualitative parts. Surveys of 207 VHV took place in February-May 2021. Participants were recruited to take part in-depth interviews that they were VHV, policy makers and executive committees of Center of Disease Control (COVID-19 situation administration) at level of Province, District, and Sub-district in Health Region 7,8,9,10. The survey data were analyzed using descriptive and inferential statistics including frequency, percentage, mean, standard deviation and multiple logistic regression. Content analysis of interview transcripts identified IPC implement processes of COVID-19, key success factors and barriers. Findings showed that VHV had worked on 5 IPC components including searching and screening for COVID-19 in high-risk groups (97.6%), home visits for person who might have been exposed to COVID-19 (89.4%), collaborated with other organizations (87.9%), completed a record and reported (86.0%), reported and separate of high-risk groups (84.5%). Regarding to IPC of COVID-19 implementation, the level of implementation was top-down direction from national policy to area based practices. The factors statistically significantly related to IPC practices in communities were occupation, Public Health Region and multiple communication channels to the communities. It was found that the farmers VHV took place on 5 components of IPC 6.87 times more regularly than those who had other occupations (95% CI 2.63-17.91, p-value<0.001). VHV working for the Public Health Region 9 had 2.76 times more regularly in practice than other Northeastern Region (95% CI 1.17-6.53, p-value 0.021). The VHV who used more than 5 channels in provided information of COVID-19 to local people in communities included home visit; local audio announcement; leaflet; documents; and online media had 3.98 time more regularly in practices than VHV who used less than 5 channels to communicate in publicly (95% CI 1.61-9.84, P-Value 0.003). VHV who had the role to coordinate with local team network had more 6.55 time than VHV who did not take action on this role. (95% CI 0.88-48.59, P-Value 0.066). In the implement policy to practice, VHV were key persons working on control COVID-19 in their villages. They had kept taking steps to protect themselves avoiding exposure to the virus, Home visit by knocking the door with team network. Key success factors were VHV were local people with high intention, collaboration with team network and village people. VHV got facilities both financial and none-financial support, and monitoring. VHV had some barriers of their works such as their knowledge and skills of IPC, unclear IPC guidelines, level of corporate from other organizations, unclear information of policy implementation, Inadequate supplies of appropriate IPC devices, and unawareness from people. Therefore, the development should be composed of redesign of administration, capacity building providing for VHV, the support of facilities, the management of health information technology, and collaboration with network.
