บทคัดย่อ
บัญชี จ(2) เป็นบัญชีย่อยที่เพิ่มเข้าสู่บัญชียาหลักแห่งชาติ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2550 เพื่อให้ผู้ป่วยที่มีความจำเป็นเฉพาะสามารถเข้าถึงยาราคาแพงได้อย่างเสมอภาคและเท่าเทียมในทุกสิทธิการรักษา โดยมีคณะอนุกรรมการพัฒนาบัญชียาหลักแห่งชาติภายใต้คณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติทำหน้าที่คัดเลือกรายการยาเข้าสู่บัญชี จ(2) ตลอดระยะเวลา 10 ปีที่ผ่านมานั้น กระบวนการคัดเลือกยาเข้าสู่บัญชี จ(2) รวมถึงนิยามและเกณฑ์ประกอบการพิจารณารายการยาในบัญชี จ(2) มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง การศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาหน่วยงาน กระบวนการ นิยาม/เกณฑ์การคัดเลือก ผลการดำเนินงาน รวมถึงปัญหาและอุปสรรคของการคัดเลือกยาจำเป็นที่มีราคาแพงเข้าสู่ยาบัญชี จ(2) ของบัญชียาหลักแห่งชาติ ตั้งแต่เริ่มมีบัญชี จ(2) ระหว่างปี พ.ศ. 2550-2561 โดยมีรูปแบบการศึกษาเป็นงานวิจัยเชิงพรรณนา ดำเนินการเก็บข้อมูลโดยทบทวนเอกสารและสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างกับผู้กำหนดนโยบาย รวมถึงผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในกระบวนการคัดเลือกยาเข้าสู่บัญชี จ(2) และมีการวิเคราะห์ข้อมูลจากการสัมภาษณ์ด้วยใช้วิธีการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา จากการศึกษาการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญของกระบวนการและเกณฑ์คัดเลือกยาเข้าสู่บัญชี จ(2) ของคณะอนุกรรมการพัฒนาบัญชียาหลักแห่งชาติ ระหว่างปี พ.ศ. 2550–2561 พบว่ารายการยาบัญชี จ(2) เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องทุก 3 ปี ตามรอบการทำงานของคณะอนุกรรมการพัฒนาบัญชียาหลักแห่งชาติ โดยในปี พ.ศ. 2561 มีรายการยาทั้งหมดจำนวน 32 รายการ 40 ข้อบ่งใช้ ปัญหาอุปสรรคที่สำคัญในกระบวนการคัดเลือกยาประกอบด้วย 1) ข้อจำกัดด้านงบประมาณและกำลังคน 2) ข้อจำกัดด้านความถี่และระยะเวลาที่เปิดรับแบบเสนอยาเข้าสู่บัญชียาหลักแห่งชาติ และ 3) ปัญหาการตีความนิยามและเกณฑ์การตัดสินใจคัดเลือกยาเข้าสู่บัญชี จ(2) นอกจากนี้ ยังพบว่า ปัจจัยที่ส่งเสริมกระบวนการคัดเลือกยาเข้าสู่บัญชี จ(2) คือ การให้ความสำคัญกับการคัดเลือกยาบัญชี จ(2) เป็นลำดับแรกในการกระบวนการคัดเลือกยาเข้าบัญชียาหลักแห่งชาติ การทบทวนปัญหาและอุปสรรคและปรับปรุงการทำงานภายในของคณะอนุกรรมการพัฒนาบัญชียาหลักแห่งชาติ ดังนั้น การศึกษานี้จึงมีข้อเสนอแนะให้พัฒนาโครงสร้างของหน่วยงานที่รับผิดชอบและพัฒนาศักยภาพด้านกำลังคนเพื่อสนับสนุนการดำเนินงานทั้งระบบ ปรับปรุงกระบวนการดำเนินงาน ตลอดจนพัฒนาระบบกำกับติดตามและประเมินผลการดำเนินงานเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพของกระบวนการคัดเลือกยาเข้าสู่บัญชี จ(2)
บทคัดย่อ
The National List of Essential Medicines (NLEM) category E(2) was first announced in 2007 to be the drug
list for specific groups of patients to provide equitable access to high-cost medicines regardless of
health benefit schemes. The selection of medicines to the category E(2) was managed by the NLEM
subcommittee under the National Drug System Development Committee. Since 2007, the selection
process has been evolved leading to an increase number of medicines to the E(2) list. This study
aimed to describe the selection process of medicine to the NLEM category E(2), including responsible
organization, process, definition/selection criteria, outcomes, as well as barriers and enablers. A
qualitative approach was employed comprising document review and semi-structured interviews with
policymakers and stakeholders of the selection process. Data were analyzed using a content analysis
approach. The results revealed that the number of medicines in the NLEM category E(2) increased every
3 years according to the serving term of the committees, resulting in 32 medicines approved for treating
40 indications in 2018. Barriers to efficient work procedures were addressed as follows: 1) limited budget
and skilled workforces; 2) limited frequency of call for drug submission to the NLEM; and 3) different
interpretation of the definition and enlistment criteria of NLEM on category E(2). In addition, the present
study found that giving high priority to the selection of medicines to the category E(2) and reviewing
barriers, enablers of the selection processes of the subcommittee would lead to a more efficient
selection process. The present study recommends performance improvement plans through
organizational structure including recruiting highly skilled staff, improving work processes, and a
monitoring and evaluation system to achieve the efficient selection process.
