บทคัดย่อ
งานเสวนาออนไลน์ “กลุ่มเปราะบาง” กับความเหลื่อมล้ำในสถานการณ์โควิด ซึ่งเป็นที่มาของเนื้อหาในหนังสือเล่มนี้ และเป็นส่วนหนึ่งของแผนดำเนินงานวิจัยภายใต้ศูนย์ความเป็นเลิศด้านการวิจัยและขับเคลื่อนนโยบายสังคมไม่ทอดทิ้ง (Research Program under Inclusive Society Research Excellence Centre – ISREC) เป็นโครงการที่เกิดขึ้นภายใต้บันทึกข้อตกลงความร่วมมือระหว่างสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) และคณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล แผนงานนี้มีเป้าหมายระยะยาวในการใช้งานวิจัยเพื่อขับเคลื่อนให้เกิดสังคมที่เกื้อกูล ไม่ทอดทิ้งกัน โดยการผสมผสานองค์ประกอบสำคัญ ได้แก่ การพัฒนาองค์ความรู้ (Knowledge Production) ที่่เกี่ยวกับความซับซ้อนของปัญหาความเหลื่อมล้ำทางสังคม ทั้งในแง่สถานการณ์ เหตุปัจจัย เงื่อนไขเชิงบริบท ในมิติและระดับต่างๆ และทางออกทั้งในระดับปฏิบัติการ โครงสร้างหรือนโยบาย ตลอดจนการพัฒนาศักยภาพนักวิจัยและคนทำงาน (Capacity Building) เพื่อสร้างบุคลากรให้มีความรู้และทักษะทั้งในเชิงทฤษฎีและวิธีวิทยา ที่จะสามารถพัฒนาองค์ความรู้และขับเคลื่อนการทำงานที่มีความยากและซับซ้อนได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวมไปถึงการขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง (Social Movement) ผ่านกลไกระดับนโยบาย โครงสร้างองค์กร พื้นที่ปฏิบัติการเฉพาะต่างๆ โดยอาศัยองค์ความรู้ที่พัฒนาขึ้น ตลอดจนการเชื่อมโยงเครือข่ายและพื้นที่ปฏิบัติการจริง (Engagement) ใช้การทำงานกับเครือข่ายในทุกระดับ ตั้งแต่ระดับนโยบายชุมชน โดยเนื้อหาของหนังสือประกอบด้วย 4 ประเด็น ซึ่งเป็นหัวข้อของการเสวนา ได้แก่ วิกฤติความอยู่รอดของครอบครัวเปราะบางในสถานการณ์โควิด ชะตากรรมและอนาคตของเด็กเปราะบางในสถานการณ์โควิด ชีวิตและสุขภาวะของแท็กซี่ในเมืองหลวงยุคโควิด-19 : ทางเลือกและทางรอด และเทคโนโลยี “ลด” หรือ “ขยาย” ช่องว่างความเหลื่อมล้ำในสถานการณ์โควิด โดยผู้เข้าร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ประกอบด้วยเจ้าหน้าที่จากหน่วยงานภาครัฐ ภาคประชาสังคม เอกชน องค์กรระหว่างประเทศและนักวิชาการที่ติดตามแต่ละประเด็นอย่างต่อเนื่อง จึงเป็นการนำประสบการณ์และข้อคิดจากมุมมองของคนทำงานจากหลากหลายภาคส่วนมาวิเคราะห์และสังเคราะห์ให้เห็นถึงสถานการณ์ปัญหา รวมถึงช่องว่างในการรับมือกับปัญหาโดยกลไกหลักที่มีอยู่ และที่สำคัญคือการนำประสบการณ์การทำงานด้วยวิธีคิดและวิธีการที่แตกต่างไปจากเดิม ซึ่งหลายกรณีพบว่า มีความเหมาะสมและถึงพร้อมด้วยประสิทธิภาพในอันที่จะตอบโจทย์ในวิกฤตการณ์ที่สังคมไทยต้องเผชิญ ซึ่งที่จริงแล้ว เป็นเพียง “อาการ” ของวิกฤติที่ใหญ่กว่าและดำเนินมาอย่างยาวนาน ซึ่งจะเป็นประโยชน์สำหรับการเรียนรู้และทำความเข้าใจกับกระบวนทัศน์ใหม่ อันจะนำไปสู่มุมมองต่อปัญหาที่ชัดเจน เป็นจริงและสามารถพัฒนาวิธีการที่เอื้อต่อการดูแลช่วยเหลือประชาชนทุกกลุ่มในสังคมด้วยคุณภาพของนโยบายและระบบบริการซึ่งแตกต่างจากที่เคยเป็นมา สุดท้ายงานเสวนาและหนังสือเล่มนี้สำเร็จได้ด้วยความร่วมมือจากทุกๆ ฝ่าย ขอขอบคุณวิทยากรทุกท่าน รวมถึงภาคีเครือข่ายที่กรุณาร่วมแลกเปลี่ยนประสบการณ์และปฏิบัติงานอย่างแข็งขันในสถานการณ์โควิด ขอขอบคุณสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) ที่สนับสนุนงบประมาณและมองเห็นคุณค่าของการเผยแพร่องค์ความรู้ ขอขอบคุณคณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดลที่สนับสนุนความร่วมมือทางการวิจัยและวิชาการเป็นอย่างดี
