บทคัดย่อ
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา ข้อเสนอเชิงนโยบายการกำกับและประเมินผลการดำเนินงานของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ที่ได้รับการถ่ายโอนให้แก่องค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) กรณีศึกษา จังหวัดมหาสารคาม เป็นการวิจัยแบบผสมผสานวิธี แบ่งเป็น 2 ระยะคือ ระยะที่ 1 เป็นการวิจัยแบบสำรวจ กลุ่มตัวอย่างจำนวน 500 คน ระยะที่ 2 เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ กลุ่มเป้าหมายคือ ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและผู้เกี่ยวข้องในการกำกับและประเมินผลการดำเนินงานของสถานีอนามัยเฉลิมพระเกียรติ 60 พรรษา นวมินทราชินี (สอน.) และ รพ.สต. ที่มีความประสงค์ที่จะถ่ายโอน และไม่ถ่ายโอนให้แก่องค์การบริหารส่วนจังหวัดมหาสารคาม (อบจ. มค.) จำนวน 175 แห่ง เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม แบบบันทึกการสนทนากลุ่ม การแสดงความคิดเห็น ผลการศึกษา ปัจจัยที่มีผลต่อการจัดระบบบริการสุขภาพตามกรอบแนวคิด The Six Building Blocks of Health System พบว่า ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการจัดระบบบริการสุขภาพอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ได้แก่ สถานภาพสมรส (p-value<0.001) ตำแหน่ง (p-value=0.019) การเป็นคณะกรรมการ (p-value=0.023) แหล่งข้อมูลข่าวสาร (p-value=0.024) ส่วนปัจจัยที่มีผลต่อการกำกับและประเมินผลการดำเนินงานของ สอน. และ รพ.สต. ที่ได้รับการถ่ายโอน ได้แก่ การถ่ายโอน (p-value=0.027) สถานะการถ่ายโอน (ส่วนบุคคล) (p-value=0.006) เพศ (p-value=0.014) สถานภาพสมรส (p-value<0.001) การศึกษา (p-value=0.0043) ตำแหน่ง (p-value<0.001) ลักษณะงาน (p-value<0.001) และประสบการณ์การฝึกอบรม (p-value=0.001) ซึ่งเมื่อเปรียบเทียบความแตกต่างของการกำกับและประเมินผลการดำเนินงานของ รพ.สต. ระหว่างกลุ่มถ่ายโอน และไม่ถ่ายโอน พบว่า ประเด็นที่มีความแตกต่างกัน (p-value<0.001) ได้แก่ ด้านความเป็นธรรมด้านการตอบสนองความต้องการ ด้านความเสี่ยงทางสังคมและการเงิน และด้านประสิทธิภาพการบริการ ข้อเสนอเชิงนโยบายซึ่งจะนำไปสู่การดำเนินงาน ประกอบด้วย 1) ด้านความเป็นธรรม ควรให้ทุกภาคส่วนเข้ามามีส่วนร่วมในการประเมิน รูปแบบควรเป็นการประเมินในแต่ละอำเภอ ต้องการให้มีเวทีแลกเปลี่ยนกันระหว่างทีมประเมิน เพื่อกำหนดแนวทางการประเมินร่วมกัน โดยในระยะแรก ควรประเมินผลกระทบต่อประชาชนจากระบบบริการของ รพ.สต. ที่เปลี่ยนไป เน้นการนิเทศติดตาม และแนะนำการดำเนินงานมากกว่าการประเมินผลลัพธ์ 2) ด้านการตอบสนองความต้องการ ควรเลือกตัวชี้วัดในการประเมิน เฉพาะตัวชี้วัดที่สามารถทำได้ภายใต้ภารกิจการดำเนินงานของ รพ.สต. ที่ได้รับการถ่ายโอนให้แก่ อบจ. 3) ด้านความเสี่ยงสังคมและการเงิน ในช่วงเปลี่ยนผ่านควรกำกับและประเมินผลกระทบต่อระบบบริการสุขภาพหลายด้าน ทั้งด้านกำลังคน วัสดุอุปกรณ์ และการประสานงานกับเครือข่ายบริการสุขภาพ ให้ผู้บริหารกำกับการดำเนินงานทุกอย่างให้มีความคล่องตัว สำหรับบริการแก่ประชาชน และ 4) ด้านประสิทธิภาพการบริการ ควรมีการเพิ่มโครงสร้างบุคลากร เพื่อให้มีการติดต่อประสานงานและมีผู้รับผิดชอบงานอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น การกำกับและประเมินผล ผู้ประเมินควรเป็นผู้แทนของทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง ทั้งกระทรวงสาธารณสุขและองค์การบริหารส่วนจังหวัด และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียรวมไปถึงประชาชนด้วย เพื่อให้เกิดการมีส่วนร่วมและควรมีคู่มือแนวทางการประเมินที่ชัดเจนและสามารถชี้แนวทางในการพัฒนาการทำงานได้ชัดเจนมากขึ้น
บทคัดย่อ
This research aimed to study the policy proposal for monitoring and evaluation of the Sub-district Health Promoting Hospital (SDHP) where have been transferred to Mahasarakham Provincial Administrative Organization (MPAO). The mixed methods research was conducted in 2 phases. Phase 1 was a survey in 500 samples and phase 2 was action research. The target samples were the stakeholders from 175 settings of Health Center in Honor of His Majesty the King’s 60th Birthday Nawamintrachini (HCN) and the SDHP. Data was collected by questionnaires, focus group discussion and commenting record. The results reveled factor affected the health service following the six building blocks of health system framework. The factors related the health services significantly were married status (p-value<0.001), work position (p-value=0.019), committee (p-value=0.023), and information sources (p-value=0.024). The factors affected the monitoring and evaluation of the HCN and the SDHP who transferred to the MPAO statistically significant were transferring (p-value=0.027), personal transferred status (p-value=0.006), gender (p-value=0.014), married status (p-value<0.001), education (p-value=0.0043), work position (p-value<0.001), work type (p-value<0.001), and training experiences (p-value=0.001). The comparing between a transferred group and a non-transferred group found the statistically significant difference (p-value<0.001) in the improved health, the responsiveness and the improved efficiency. The policy proposals will be implemented in 4 domains. First, the improved health domain should involve all stakeholders participate in the evaluation. The format depends on each district and should have a sharing forum. The first phase should evaluate the people impacts rather than outputs, according to the changes of health service system. Second, the responsiveness domain should select the indicators which can be performed under the situation of transferring to the MPAO. Third, the social and financial risk protection domain should monitor and evaluate the health impacts covering manpower, materials and network coordination. The facilities should be flexible for good health services. Lastly, the improved efficiency domain should increase the human resources for the effective coordination and performance. The assessors for the monitoring and evaluation should be the delegates of the health networks of the Ministry of Public Health, Provincial Administrative Organization, and stakeholders. The manual should be development for assessing guideline and improving performance.
