บทคัดย่อ
มาตรา 25(5) และ มาตรา 27(3) แห่งพระราชบัญญัติสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2550 กำหนดให้คณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ มีหน้าที่และอำนาจกำหนดหลักเกณฑ์และวิธีการในการติดตามและประเมินผลเกี่ยวกับระบบสุขภาพแห่งชาติ และให้สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติมีหน้าที่และอำนาจสำรวจ ศึกษา และวิเคราะห์ข้อมูลต่าง ๆ รวมทั้งสถานการณ์ของระบบสุขภาพ เพื่อจัดทำเป็นรายงานหรือเพื่อประโยชน์ในการดำเนินการตามพระราชบัญญัตินี้ การวิจัยนี้จัดทำขึ้นเพื่อกำหนดชุดตัวชี้วัดการคุ้มครองผู้บริโภคด้านสุขภาพ สำหรับนำไปใช้ในการติดตาม ประเมินผล และจัดทำรายงานสถานการณ์ระบบสุขภาพไทย เรื่อง การคุ้มครองผู้บริโภคด้านสุขภาพ อย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง โดยใช้ธรรมนูญสุขภาพแห่งชาติ ฉบับที่ 3 พ.ศ. 2565 เป็นกรอบอ้างอิง ซึ่งชุดตัวชี้วัดที่ได้รับการคัดเลือกและกำหนดไว้ในการวิจัยนี้ เป็นชุดตัวชี้วัดสำหรับการวัดใน 5 ด้าน ได้แก่ กฎหมายและการบังคับใช้ การเฝ้าระวังผลิตภัณฑ์และบริการ การชดเชยความเสียหาย การเสริมสร้างศักยภาพผู้บริโภค และฐานข้อมูลแจ้งเตือนภัย ผลการศึกษาพบว่า กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองผู้บริโภคของประเทศไทยมีการทบทวนแก้ไขให้มีความทันสมัยและมีการบังคับใช้ แต่ควรติดตามผลกระทบของการแก้ไขกฎหมายต่อผู้บริโภค ยังคงมีผลิตภัณฑ์สุขภาพที่ไม่ได้มาตรฐานตามที่กำหนดวางจำหน่ายอยู่ในปริมาณหนึ่ง แสดงถึงความไม่ปลอดภัยต่อผู้บริโภค นอกจากนี้ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องมีระบบเฝ้าระวังและรับเรื่องร้องเรียนเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์และบริการสุขภาพ แต่มาตรฐานของแต่ละหน่วยงานยังไม่สอดคล้องกัน ส่วนด้านการชดเชยความเสียหาย ยังขาดกองทุนชดเชยความเสียหายจากการบริโภคผลิตภัณฑ์สุขภาพและบริการสุขภาพโดยตรง ทำให้ผู้เสียหายต้องดำเนินการฟ้องร้องเองตามกฎหมาย จึงจะได้รับสิทธิชดเชยความเสียหายจากการบริโภค ขณะที่องค์กรผู้บริโภคในระดับจังหวัดยังมีจำนวนจำกัด และฐานข้อมูลแจ้งเตือนภัยยังไม่เป็นเชิงรุก จึงควรปรับปรุงการประสานงานระหว่างหน่วยงานเพื่อให้มีการดำเนินงานต่าง ๆ ได้ทันท่วงที นอกจากนี้ เนื่องจากเป็นการพัฒนาและกำหนดตัวชี้วัดสำหรับการติดตามสถานการณ์ระบบสุขภาพไทยในด้านการคุ้มครองผู้บริโภคโดยการอ้างอิงธรรมนูญว่าด้วยระบบสุขภาพแห่งชาติขึ้นเป็นครั้งแรก จึงต้องมีการพัฒนาเป้าหมายของตัวชี้วัดบางตัว และพัฒนาการจัดเก็บข้อมูลตามตัวชี้วัดให้เป็นระบบยิ่งขึ้น รวมถึงควรมีการพิจารณาปรับเปลี่ยนตัวชี้วัดอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้มีความเหมาะสม และสอดคล้องกับบริบทหรือสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลง
บทคัดย่อ
According to Sections 25(5) and 27(3) of the National Health Act B.E. 2550 (2007), the National
Health Commission is authorized to establish guidelines and procedures for monitoring and evaluating the
national health system. Furthermore, the National Health Commission Office is tasked with surveying,
studying, and analyzing various data and the overall situation of the health system in order to produce
reports or to facilitate the implementation of the Act. This research aimed to develop a set of indicators
for monitoring consumer protection on health to be used for tracking, evaluating, and reporting on the
status of Thailand's health system regarding consumer protection in a systematic and continuous manner
using the 3rd National Health System Charter B.E. 2565 (2022) as the reference framework. The selected
indicators in this study were designed to measure consumers’ health protection on five dimensions: laws
and enforcement, product and service surveillance, compensation for damages, consumer empowerment,
and information databases for warning. The findings revealed that Thailand's consumer protection laws
had been revised to be more up-to-date and had been enforced. However, the impact of these revisions
on consumers should be further monitored. There was still a number of substandard health products on
the market, hence could be able to pose some risks to consumers. Related organizations had systems in
place for monitoring and receiving complaints about health products and services, but the standards of
these organization were not consistent among each other. Regarding compensation for damages, there
was still a lack of a direct compensation fund for damages resulting from the consumption of health
products and services. Therefore victims had to resort to legal action to seek compensation by their own.
Additionally, there was a limited number of consumer organizations at the provincial level. Moreover,
warning information databases were found not yet proactive. Therefore, inter-organization coordination
should be improved to ensure timely actions. Furthermore, as this is the first time developing and defining
indicators for monitoring the status of Thailand's health system in terms of consumer protection by
referencing the National Health System Charter, targets of some indicators still need to be developed. In
addition, data collection according to these indicators should be systematized further. The indicators
should also be continuously reviewed to ensure their suitability and alignment with changing contexts or
situations.
