บทคัดย่อ
โครงการวิจัยเรื่อง การวิเคราะห์หาทำเลที่ตั้งที่เหมาะสมในการก่อตั้งโรงพยาบาลทุติยภูมิภาครัฐในเขตกรุงเทพมหานครโดยประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์เป็นเครื่องมือในการวิเคราะห์เชิงพื้นที่ มีวัตถุประสงค์หลัก 2 ข้อ ได้แก่ 1) เพื่อวิเคราะห์หาทำเลที่ตั้งที่เหมาะสมในการก่อตั้งโรงพยาบาลทุติยภูมิภาครัฐในเขตกรุงเทพมหานคร และ 2) เพื่อพัฒนาข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย สำหรับการกำหนดทำเลในก่อตั้งโรงพยาบาลทุติยภูมิภาครัฐในเขตกรุงเทพมหานคร โดยได้ทำการ 1) ประเมินสภาพปัจจุบันในการให้บริการของโรงพยาบาลระดับทุติยภูมิที่ให้บริการผู้ป่วยภายใต้เงื่อนไขการวิจัย พบว่า ในกรณีที่ 1 พิจารณาโรงพยาบาลที่ขึ้นทะเบียนเป็นหน่วยบริการในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ สามารถครอบคลุมผู้ป่วยได้ 88.29% ของประชากรผู้ป่วยสิทธิประกันสุขภาพแห่งชาติทั้งหมด โดยมีข้อกำหนดว่าผู้ป่วยสามารถรับบริการแบบข้ามเขตได้ ภายใต้เงื่อนไขการเดินทางและระยะทางที่กำหนด ในกรณีที่ 2 พิจารณาพื้นที่ให้บริการ พบว่า โรงพยาบาลที่ขึ้นทะเบียนเป็นหน่วยบริการในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ สามารถครอบคลุมผู้ป่วยในระยะ 6 กิโลเมตรได้ 87.98% ของประชากรทั้งหมด และในกรณีที่ 3 พิจารณาประชากรและโรงพยาบาลแบบรายเขต พบว่า สามารถครอบคลุมผู้รับบริการเฉลี่ยได้ 61.08% ของประชากรทั้งหมด 2) ประเมินพื้นที่ที่เหมาะสมในการจัดตั้งโรงพยาบาลระดับทุติยภูมิ โดยในขั้นตอนการประเมินนี้จะใช้การหาปัจจัยที่มีความสำคัญในการหาพื้นที่ที่เหมาะสม โดยใช้กระบวนการวิเคราะห์ตามลำดับชั้น (Analytical Hierarchical Process : AHP) และประยุกต์ใช้ระบบภูมิศาสตร์สารสนเทศ (Geographic Information System : GIS) ซึ่งได้ปัจจัยที่ใช้ในการหาทำเลที่ตั้งที่เหมาะสมในการจัดตั้งโรงพยาบาลทุติยภูมิทั้งสิ้น 10 ปัจจัย ทำการกำหนดค่าถ่วงน้ำหนักความสำคัญของแต่ละเกณฑ์ช่วงของปัจจัย ทั้งปัจจัยหลักและปัจจัยรอง แล้วนำมาประมวลผลและวิเคราะห์ข้อมูลซ้อนทับ (Overlay Layer) ด้วยเทคนิคการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพื้นที่ จะได้พื้นที่ที่เหมาะสมใน 3 ระดับ ได้แก่ เหมาะสมมาก เหมาะสมปานกลาง และเหมาะสมน้อย ซึ่งจะใช้พื้นที่ที่เหมาะสมในระดับมากและปานกลางเป็นพื้นที่ที่มีศักยภาพในการจัดตั้งโรงพยาบาลทุติยภูมิ และ 3) กำหนดที่ตั้งของโรงพยาบาลระดับทุติยภูมิจัดตั้งใหม่และประเมินความครอบคลุมการให้บริการ ซึ่งงานวิจัยนี้ได้เสนอการเพิ่มโรงพยาบาลใน 7 เขตที่ไม่มีโรงพยาบาลทุติยภูมิอยู่เลย และเสนอการเพิ่มโรงพยาบาลทุติยภูมิใน 20 เขตที่มีร้อยละการครอบคลุมประชากรที่ต่ำกว่า 70% พบว่าโรงพยาบาลในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ จำนวน 98 แห่ง และโรงพยาบาลทุติยภูมิจัดตั้งใหม่ 28 แห่ง มีการครอบคลุมพื้นที่ให้บริการเพิ่มขึ้นในระยะไม่เกิน 6 กิโลเมตร ครอบคลุมผู้รับบริการได้ 94.36% (เดิม 87.98%) และเมื่อพิจารณาแบบแยกรายเขต สามารถครอบคลุมผู้รับบริการได้ เพิ่มขึ้นเป็น 84.74 % (เดิม 61.08%) ของผู้รับบริการทั้งหมด นอกจากนี้ ในงานวิจัยนี้ได้นำเสนอปัญหาที่ค้นพบจากผลการวิจัยและข้อเสนอแนะเชิงนโยบายให้กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องให้สามารถนำผลการวิจัยนี้ไปใช้ประโยชน์ในเชิงสาธารณะได้ในการจัดตั้งโรงพยาบาลทุติยภูมิ
บทคัดย่อ
This research project, titled "Spatial Analysis to Determine the Locations for Newly Established
Secondary Public Hospitals in Bangkok Metropolitan Area,” addresses two primary objectives: 1) to
identify optimal locations for establishing public secondary hospitals within Bangkok, and 2) to
develop policy recommendations for site selection of these hospitals in Bangkok area. The research
was conducted in three distinct phases.
First, the research began by assessing the current healthcare services provided by secondary
hospitals in Bangkok. The findings indicate that hospitals registered as service units within the
National Health Security Office (NHSO) currently cover 88.29% of the population, with provisions
for inter-district service access under specified travel and distance conditions. Furthermore, spatial
analysis reveals that these hospitals serve 87.98% of the population within a 6-kilometer radius.
However, when considering individual districts, the hospitals cover only 61.08% of the total
population.
Second, this study identified suitable areas for establishing new secondary hospitals using a robust
methodology that combined the Analytical Hierarchical Process (AHP), a multi-criteria decision making approach, with Geographic Information Systems (GIS). A total of ten factors crucial for
determining suitable locations was identified. The criterion range for each factor was weighted,
incorporating both primary and secondary influences. This comprehensive dataset was then
processed and analyzed using an overlay layer technique with spatial data analysis. This process
resulted three distinct levels of suitability: highly suitable, moderately suitable, and less suitable.
The areas categorized as highly and moderately suitable are considered to have the potential for
the establishment of new secondary hospitals.
Third, the research determined the locations of newly established secondary hospitals and assessed
their projected service coverage. The study proposed adding hospitals in seven districts that
currently lack secondary hospitals, and in 20 districts where covered population was below 7 0%.
The findings demonstrate that with the existing 98 hospitals serving as NHSO units and the 27 newly
established secondary hospitals, service area coverage within a 6-kilometer radius would increase
significantly to 94.36% (from 87.98%). When analyzed by individual districts, the population
coverage would rise to 84.74% (from 61.08%). Furthermore, this research highlights problems
identified rom these findings and provides policy recommendations to relevant agencies for public
utilization in establishing secondary hospitals.
