การกระจายอำนาจด้านสุขภาพในบริบทการถ่ายโอน รพ.สต. ไปยัง อบจ. บทเรียนจากพื้นที่

Abstract

การถ่ายโอนโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ไปสู่องค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) เป็นหนึ่งในความเปลี่ยนแปลงสำคัญในระบบสาธารณสุขไทย ที่สะท้อนความพยายามในการกระจายอำนาจและเพิ่มบทบาทของท้องถิ่นในการดูแลสุขภาพปฐมภูมิของประชาชนอย่างใกล้ชิดและมีประสิทธิภาพมากขึ้น การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ไม่เพียงแต่เป็นเรื่องของโครงสร้างการบริหารจัดการเท่านั้น แต่ยังเป็นการเปลี่ยนแปลงบทบาทหน้าที่ของหน่วยงานภาครัฐในระดับต่างๆ และเป็นโอกาสที่ท้าทายให้ทุกภาคส่วนได้ร่วมมือกันสร้างระบบสุขภาพที่ตอบสนองต่อความต้องการของประชาชนในพื้นที่ได้อย่างแท้จริง ปัจจุบันมี รพ.สต. จำนวนเกือบ 50% ทั่วประเทศที่ได้โอนไปอยู่ภายใต้การบริหารจัดการของ อบจ. โดยเริ่มทยอยถ่ายโอนมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2566 สถานการณ์ในช่วงเปลี่ยนผ่านเช่นนี้เป็นบททดสอบสำคัญของระบบสาธารณสุขไทยที่ต้องตอบสนองต่อความเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้าง บริการสุขภาพปฐมภูมิเป็นด่านแรกที่ประชาชนเข้าถึง และเป็นหัวใจสำคัญของระบบสุขภาพ ไม่ว่าจะเป็นการส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค รักษาโรคทั่วไป หรือการส่งต่ออย่างเหมาะสม การสนับสนุนและพัฒนา รพ.สต. อย่างต่อเนื่องจึงเป็นสิ่งจำเป็น เพื่อให้ประชาชนได้รับบริการที่เหมาะสม ครบถ้วน และยั่งยืน การเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้าง เช่น การถ่ายโอน รพ.สต. ไปยัง อบจ. อาจส่งผลต่อการเข้าถึงบริการของผู้คนจำนวนมาก และควรได้รับความสนใจและความเข้าใจอย่างรอบด้านจากทุกฝ่ายในสังคม ที่ผ่านมา ข้อมูลและความรู้เกี่ยวกับการถ่ายโอน รพ.สต. มักจะอยู่ในวงจำกัดของผู้เชี่ยวชาญ นักวิชาการ และบุคลากรในระบบสุขภาพ หนังสือเล่มนี้เกิดขึ้นจากความตั้งใจของสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) ที่ต้องการรวบรวมและสังเคราะห์ข้อมูลจากประสบการณ์จริงของการถ่ายโอน รพ.สต. ที่เคยถูกบันทึกในรูปแบบงานวิชาการ มาเผยแพร่ในรูปแบบที่เข้าใจง่าย และครอบคลุม เพื่อให้ผู้กำหนดนโยบาย เจ้าหน้าที่ท้องถิ่น บุคลากรสาธารณสุข รวมถึงประชาชนทั่วไป สามารถเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้องและเห็นภาพรวมของสถานการณ์อย่างครบถ้วน หนังสือเล่มนี้จึงเป็นความพยายามในการเปิดประตูความรู้เหล่านั้นให้กว้างขึ้น ด้วยภาษาที่เข้าใจง่าย เพื่อสร้างความตระหนักรู้และความเข้าใจร่วมกันในวงกว้าง ไม่ว่าจะเป็นผู้บริหารท้องถิ่น บุคลากรในระบบสุขภาพ และประชาชนผู้รับบริการ ซึ่งล้วนเป็นส่วนสำคัญของการพัฒนาระบบสุขภาพที่ดี ในบริบทโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ทั้งโรคใหม่ ๆ ที่เกิดขึ้น การเพิ่มขึ้นของโรคเรื้อรัง ความไม่เท่าเทียมในการเข้าถึงบริการ และความซับซ้อนของสังคมและสิ่งแวดล้อม ทำให้การสร้างระบบบริการสุขภาพปฐมภูมิที่เข้มแข็ง ยืดหยุ่น และมีความสามารถในการตอบสนองต่อความต้องการของประชาชนได้อย่างทั่วถึงและเป็นธรรม มีความสำคัญยิ่งกว่าที่เคย การถ่ายโอน รพ.สต. ไปยัง อบจ. เป็นโอกาสที่ประเทศไทยจะได้เรียนรู้ร่วมกันเพื่อสร้างระบบสุขภาพที่สอดคล้องกับบริบทของแต่ละพื้นที่ และเปิดโอกาสให้ท้องถิ่นได้บริหารจัดการอย่างมีอิสระและรับผิดชอบมากขึ้น เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนในระยะยาว หวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสือเล่มนี้จะเป็นส่วนหนึ่งในการสร้างเสริมความรู้และความเข้าใจในหมู่ผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่าย รวมทั้งเป็นเครื่องมือสำคัญในการสนับสนุนการตัดสินใจที่มีข้อมูลและหลักฐานรองรับ เพื่อร่วมกันขับเคลื่อนการกระจายอำนาจด้านสุขภาพอย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืน เพื่อสุขภาพที่ดีของประชาชนทุกคนในอนาคต