บทคัดย่อ
การวิจัยสุขภาพมีส่วนช่วยสนับสนุนการพัฒนาระบบสุขภาพของประเทศไทยอย่างมากในช่วง 2 ทศวรรษที่ผ่านไป อย่างไรก็ตาม บริบทต่างๆ ที่เปลี่ยนแปลงไปทั้งในระดับสากลและระดับประเทศ รวมทั้งความซับซ้อนของระบบสุขภาพที่เพิ่มขึ้น ทำให้ความต้องการการวิจัยสุขภาพเพื่อสนับสนุนการแก้ไขปัญหาในปัจจุบันและอนาคตเพิ่มขึ้นอย่างมาก การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินระบบวิจัยสุขภาพของประเทศไทยในมิติต่างๆ โดยใช้การทบทวนวรรณกรรม การสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ทรงคุณวุฒิ และการประชุมระดมสมองเพื่อให้ได้ข้อเสนอสำหรับการพัฒนาระยะต่อไป จากการศึกษาพบว่าระบบวิจัยสุขภาพของประเทศไทยกำลังประสบปัญหาหลายด้าน ตั้งแต่ขาดองค์กรนำที่ชัดเจน ขาดทรัพยากรที่เพียงพอและขาดประสิทธิภาพในการบริหารจัดการ การจัดตั้งหน่วยงานผู้ให้ทุนและบริหารจัดการวิจัยที่เป็นองค์อิสระ เช่น สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) มีส่วนสนับสนุนการพัฒนางานวิจัยสุขภาพอย่างมาก แนวคิดสามเหลี่ยมเขยื้อนภูเขาได้สนับสนุนการเชื่อมโยงงานวิจัยไปสู่การปรับเปลี่ยนนโยบายจนประสบความสำเร็จในหลายกรณี การพัฒนารูปแบบการพัฒนาศักยภาพบุคลากรทางด้านการวิจัยได้ปรับเปลี่ยนรูปแบบการเรียนการสอนแบบเดิมไปสู่การเรียนรู้จากปฏิบัติการจริงมากขึ้น ประเด็นที่ควรให้ความสำคัญในการพัฒนาระยะต่อไปคือ การเสริมสร้างและพัฒนาศักยภาพบุคลากรทางด้านการวิจัยผ่านกระบวนการเรียนรู้ระหว่างปฏิบัติงานจริง การระดมทรัพยากรเพื่อใช้สำหรับการวิจัย และพัฒนาบุคลากรทางด้านการวิจัยสุขภาพมากขึ้น ทางเลือกในการระดมทรัพยากรส่วนหนึ่งได้มาจากการทำวิจัยเพื่อตอบสนองต่อความต้องการหน่วยงานผู้ใช้มากขึ้น การผลักดันให้มีกฎหมายสำหรับการวิจัยสุขภาพเฉพาะโดยมีการกำหนดกรอบงบประมาณที่ชัดเจน น่าจะเป็นเป้าหมายระยะยาว นอกจากนี้ยังมีความจำเป็นต้องพัฒนาประสิทธิภาพระบบบริหารจัดการงานวิจัย โดยพัฒนาเครื่องมือต่างๆ ขึ้นมา พร้อมๆ กับการพัฒนาให้เกิดองค์กรนำสำหรับการวิจัยสุขภาพของประเทศในอนาคต
บทคัดย่อ
During the past two decades health research has contributed substantially to health system development in Thailand. Health system has been increased its system complexity and thus increases demand for
health research for further development. This paper is aimed to explore the current health research system
in Thailand and its capacity to cope with the increasing demand. Literature review and in-depth interview of key informants were used for data collection. In addition, a series of brain-storming meetings and
a synthesis workshop were organized to help analysis and to draw recommendations for future development.
It was found that the national health research system was facing many problems including lack of
leadership, limited health research resources both research budget and health researchers with inefficient
use. Strengths of the system which could be a foundation for future development included an establishment of autonomous research funding agencies which created a productive working environment for
health researchers to work effectively and a new working model called “triangle that moves the mountain” which involved stakeholders and civic groups in the research management process which could
promote research utilization and health system change based on knowledge. In addition, capacity building has been shifted from a conventional formal training model to on the job training under mentorship of
senior health researchers.
It is recommended that capacity building of health researchers is urgently needed and this has to be
done on the job-training basis. Mobilization of additional research budget is needed not only for supporting more research studies required for on-going health system reforms but also for capacity building. A
possible solution for mobilizing addition research budget is through making research more responsive to
demand of other public organizations. Using earmarked budget, 1 percent of total health budget, by enactment of the National Health Research Bill could be a long term solution and needs a strong political
support. Research management system needs to be strengthened through competent research managers.
Increasing management capacity of these research managers needs a special training programme and
research management tools. Finally, strengthening leadership of national health research system needs a
structural reform. However, a temporary solution is to use an existing health research funding agency to
perform this leading function with an acceptance of other health research funding agencies
