กระบวนการยุติธรรมสิ่งแวดล้อมสุขภาพบทเรียนจากคดีมาบตาพุด

Abstract

กรณีมาบตาพุดอาจกล่าวได้ว่า เป็นภาพสะท้อนการดำเนินนโยบายการพัฒนาประเทศที่ไม่ได้คำนึงถึงหลักการพัฒนาอย่างยั่งยืน แต่เป็นการพัฒนาที่มุ่งเน้นการใช้ทรัพยากรอย่างเข้มข้นจนเลยขีดความสามารถที่สิ่งแวดล้อมจะเยียวยาและจัดการโดยตัวมันเองได้ จึงก่อให้เกิดมลพิษในสิ่งแวดล้อมและส่งผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตต่างๆ รวมทั้งสุขภาพของประชาชนที่อาศัยอยู่ในบริเวณโดยรอบพื้นที่อุตสาหกรรม นับว่าเป็นปัญหาที่เกิดขึ้นซ้ำซาก ทั้งที่มีให้เห็นได้ในประเทศพัฒนาอุตสาหกรรมอื่นๆ ที่เคยผ่านประสบการณ์อันเลวร้ายเช่นนี้มาก่อน แต่กลับกลายเป็นบทเรียนที่ผู้ที่เกี่ยวข้องในสังคมไทยมิได้เรียนรู้และหาทางป้องกัน เมื่อผลกระทบที่เกิดกับประชาชนในพื้นที่มาบตาพุด มิใช่เพิ่งเกิดขึ้นในเร็ววันนี้ ค่อยๆ สั่งสมมาเป็นระยะเวลายาวนาน แต่ไม่ได้รับการใส่ใจแก้ไขอย่างจริงจังจากผู้ที่มีบทบาทเกี่ยวข้อง หากได้พิจารณากรณีมาบตาพุดในมุมมองของประเด็นยุติธรรมสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ (Environmental health justice) ก็อาจกล่าวได้ว่า สังคมไทยโดยเฉพาะ ในระดับนโยบายยังให้ความสนใจน้อยกับประเด็นการพัฒนาที่จะให้ความสำคัญแก่ผู้ที่มีโอกาสน้อยกว่าในทางสังคมซึ่งมักจะกลายเป็นผู้ถูกกระทำหรือเป็นเหยื่อของการพัฒนา ยิ่งทำให้ปัญหาสิ่งแวดล้อมกลับกลายเป็นการซ้ำเติมให้เกิดความไม่เป็นธรรมทางสังคมมากขึ้น ด้วยเหตุนี้เองจึงเกิดการฟ้องคดีอย่างคดีมาบตาพุด