บทคัดย่อ
การประชุมเชิงปฏิบัติการ “สรุปบทเรียนและทิศทางในอนาคตการถ่ายโอนสถานีอนามัย” จัดขึ้นในวันที่ 22 มิถุนายน 2555 ณ โรงแรมริชมอนด์ อำเภอเมือง จังหวัดนนทบุรี มีผู้เข้าร่วมประชุม 92 คน ประกอบด้วย เจ้าหน้าที่จากสถานีอนามัยและโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพระดับตำบล (รพ.สต.) ที่ถ่ายโอน ผู้บริหารเทศบาลและ อบต. ผู้บริหารกระทรวงสาธารณสุข สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด สำนักงานสาธารณสุขอำเภอ นักวิชาการ ผู้ทรงคุณวุฒิ ฯลฯ โดยมีวัตถุประสงค์ ได้แก่ 1) สรุปบทเรียนและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ประสบการณ์การถ่ายโอนสถานีอนามัยสู่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 2) ค้นหาปัญหา/อุปสรรค ตลอดถึงปัจจัยเอื้อในการถ่ายโอนฯ 3) พัฒนาข้อเสนอแนะเพื่อนำไปสู่การถ่ายโอนฯ ที่มีประสิทธิภาพ
การประชุมฯ มีเนื้อหาประกอบด้วย 1) การนำเสนอทิศทางการกระจายอำนาจ ซึ่งการกระจายอำนาจ เป็นทิศทางหลักของโลกซึ่งถูกต้องและมีเหตุผลในตัวเอง แต่เมื่อดำเนินการไปแล้วต้องติดตามและประเมินผลกระทบจากการดำเนินงานที่เกิดขึ้น การกระจายอำนาจจะได้ผลดีก็ต่อเมื่อชุมชนและชาวบ้านมีความเข้มแข็ง ซึ่งที่ผ่านมามีการถ่ายโอนไปแล้ว 28 แห่ง แต่มีบางแห่งที่ค่อนข้างมีปัญหา เพราะฉะนั้นต่อจากนี้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะต้องเตรียมความพร้อมเพื่อรองรับการถ่ายโอนสถานีอนามัยต่อไป เพื่อพิสูจน์ให้ได้ว่าเป็นทิศทางที่ดีเป็นการเปลี่ยนแปลงตามรัฐธรรมนูญ 2) การนำเสนอผลประเมินภายหลังการถ่ายโอนสถานีอนามัย 28 แห่ง พบว่าส่วนใหญ่สามารถตอบโจทย์สุขภาพของท้องถิ่น ทั้งด้านการรักษาพยาบาล ส่งเสริมป้องกันควบคุมโรคในชุมชน งานบริการเคลื่อนที่ งานรณรงค์ ฯลฯ แต่หากจะมีการถ่ายโอนรุ่นต่อไปควรปรับปรุงกระบวนการถ่ายโอน เช่น ควรเตรียมความพร้อมอย่างเป็นระบบ ประกอบด้วยระเบียบการเงิน ระเบียบการบริหารบุคลากร ฯลฯ กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น และกระทรวงสาธารณสุข ควรพิจารณานโยบายการบรรจุคนลงในตำแหน่งที่ว่างของสถานีอนามัยถ่ายโอนเพื่อให้สถานีอนามัยมีกำลังคนเพียงพอในการปฏิบัติงาน กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น ควรสำรวจจำนวนอัตราที่ว่างและความต้องการของท้องถิ่น 3) การเสวนามุมมองต่อการถ่ายโอนสถานีอนามัย มุมมองของกระทรวงสาธารณสุข มองว่าการถ่ายโอนฯ รอบต่อไปควรมองหลายๆ ด้าน เช่น ขนาดของสถานีอนามัย ขนาดของชุมชน ปัญหาการบริหารงานและการส่งต่อผู้ป่วยการจัดทำฐานข้อมูลสุขภาพที่สามารถตรวจสอบได้ ส่วนมุมมองของกรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น มองว่าการถ่ายโอนไม่ต้องกังวลใจ ปล่อยให้เป็นหน้าที่ของท้องถิ่น ซึ่ง อปท. ทั้ง 6,000 กว่าแห่งมีความพร้อมจะรับการถ่ายโอนและไม่ต้องกังวลเรื่องงบประมาณ เพราะท้องถิ่นสามารถของบอุดหนุนได้ 4) การประชุมกลุ่มย่อยเกี่ยวกับการเตรียมความพร้อมการรองรับการถ่ายโอน ปัญหาอุปสรรคและระบบสนับสนุนที่เอื้อต่อการถ่ายโอน การพัฒนาศักยภาพของบุคลากรสาธารณสุขสังกัด อปท. 5) การนำเสนอผลการแลกเปลี่ยนเรียนรู้และสรุปบทเรียนการกระจายอำนาจในรูปแบบการถ่ายโอนสถานีอนามัย การกระจายอำนาจที่ผ่านมา ควรต้องปรับการจัดการ 3 ประเด็น ได้แก่ การปรับความเข้าใจเกี่ยวกับคำว่า “กระจายอำนาจ” การปรับทัศนคติ คำว่า “พวกเขา พวกเรา” และการปรับรูปแบบการจัดการแบบใหม่
ข้อเสนอสำหรับการสรุปบทเรียนและการถ่ายโอนสถานีอนามัยในครั้งนี้ คือ หากจะมีการถ่ายโอนในครั้งต่อๆ ไป ควรพัฒนาระบบสนับสนุนที่เอื้อต่อการถ่ายโอนฯ เช่น จัดทำคู่มือบริหารการถ่ายโอนที่ชัดเจนและสื่อสารไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องให้รับรู้และทำหน้าที่อย่างจริงจัง ควรทำการชี้แจง/อบรมในระดับจังหวัด ระดับอำเภอ ระดับพื้นที่ และควรมีการประชุมร่วมกันระหว่างบุคลากรสาธารณสุขท้องถิ่นปีละครั้ง หรืออาจจัดเป็นประชุมตามรายภาค เป็นการสร้างเครือข่ายหมออนามัยถ่ายโอน
