ภาพกับการศึกษาประวัติศาสตร์

Abstract

หากเราต้องการศึกษาประวัติศาสตร์สิ่งหนึ่งที่เราต้องมี คือ หลักฐานทางประวัติศาสตร์ซึ่งมีอยู่มากมายหลากหลาย โดยทั่วไป นักประวัติศาสตร์มักจะใช้หลักฐานที่เป็นลายลักษณ์อักษรเป็นหลักซึ่งได้แก่ เอกสารลายมือเขียนไปจนถึงสิ่งตีพิมพ์ต่างๆ ส่วนหลักฐานทางประวัติศาสตร์อีกอย่างหนึ่งคือประเภทที่ไม่เป็นลายลักษณ์อักษร อาทิ สิ่งก่อสร้าง วัตถุสิ่งของต่างๆ งานประติมากรรมรวมไปถึงภาพเขียน ภาพพิมพ์ หรือภาพถ่ายซึ่งกำลังเพิ่มความสำคัญในการศึกษาประวัติศาสตร์มากขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะประวัติศาสตร์ของโลกสมัยใหม่ แม้ว่ามนุษย์จะรับรู้โลกผ่านทางอายตนะหลายอย่าง แต่ในปัจจุบันการรับรู้ด้วยสายตาเป็นสิ่งที่จำเป็นต่อชีวิตในสังคมสมัยใหม่มากขึ้น การพัฒนาของเทคโนโลยีการถ่ายภาพนับตั้งแต่ศตวรรษที่ 19 เป็นต้นมา ทำให้ภาพเป็นสื่อในการบันทึกเรื่องราวต่างๆ ได้ง่ายมากขึ้นรวมทั้งสามารถแพร่หลายออกไปอย่างกว้างขวางรวดเร็ว พ้นไปจากข้อจำกัดของภาพเขียนที่ใช้กันได้แต่คนจำนวนไม่มากนัก อย่างไรก็ดี ในการศึกษาทางประวัติศาสตร์ ภาพยังเป็นหลักฐานที่ใช้กันอย่างจำกัด ทั้งในแง่ของประเด็นที่นำมาใช้จนไปถึงวิธีการหรือข้อพิจารณาต่างๆ ในการใช้ภาพเป็นหลักฐานเพื่อศึกษาประวัติศาสตร์ ในแง่ของประวัติศาสตร์สุขภาพ การใช้ภาพในการศึกษาประวัติศาสตร์ยิ่งมีตัวอย่างของการศึกษาในจำนวนน้อยลงไปอีก งานศึกษาชิ้นนี้เป็นความพยายามในเบื้องต้นที่จะสำรวจแนวคิดและวิธีการใช้ภาพเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ทั้งในแง่ของประวัติศาสตร์โดยทั่วไปและประวัติศาสตร์สุขภาพโดยสังเขป โดยได้ใช้แนวคิดและข้อมูลจากงานของ Peter Burke, Eyewitnessing : The Use of Images as Historical Evidence, (London,Reaktion, 2001) เป็นสำคัญ เพื่อให้สร้างความเข้าใจเบื้องต้นในการทำงานเรื่องนี้และอาจมีผู้ไปค้นคว้าให้แตกฉานกว้างขวางออก ไปอีก อนึ่ง หอจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์สุขภาพไทยได้เก็บรักษาฟิล์มถ่ายภาพและรูปภาพเก่าด้านสุขภาพเป็นจำนวนมาก จึงถือเป็นภารกิจอย่างหนึ่งที่จะหาหนทางให้เกิดการศึกษาหลักฐานทางประวัติศาสตร์เหล่านี้ให้เป็นประโยชน์ต่อความเข้าใจประวัติศาสตร์สุขภาพไทยยิ่งขึ้น