แนวปฏิบัติทางเภสัชกรรมคลินิกสำหรับการตรวจลักษณะทางพันธุกรรม HLA-B*15:02 เพื่อประกอบการใช้ยา carbamazepine ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2564

Abstract

การใช้ยาอย่างสมเหตุผลเป็นเรื่องที่มีความสำคัญและส่งผลต่อการใช้ยาอย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัยรวมทั้งค่าใช้จ่ายของระบบสุขภาพในการจัดการดูแลผู้ป่วย เภสัชพันธุศาสตร์เป็นความรู้ที่นำข้อมูลทางพันธุกรรมมาใช้สำหรับการดูแลรักษาผู้ป่วย ซึ่งจะทำให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดในการใช้ยาบำบัดรักษา ขณะที่ผู้ป่วยจะเกิดความปลอดภัยสูงสุด โดยผลลัพธ์ในระดับบุคคลจะสามารถเพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยได้อย่างเต็มที่ และในที่สุดจะทำให้เกิดผลต่อผลลัพธ์ทางค่าใช้จ่ายอย่างคุ้มค่าในที่สุด การตรวจตัวบ่งชี้ทางเภสัชพันธุศาสตร์มีบทบาทสำคัญในการตอบสนองหรือไม่ตอบสนองต่อประสิทธิภาพของยา หลีกเลี่ยงเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา และกำหนดขนาดการใช้ยาที่เหมาะสม ซึ่งเป็นเรื่องค่อนข้างใหม่ในประเทศไทย และยังขาดแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจนและมาตรฐานในการส่งตรวจ แปลผล และการนำไปใช้ประกอบการจัดการดูแลผู้ป่วย ดังนั้น โครงการวิจัย “เภสัชพันธุศาสตร์เพื่อการใช้ยาสมเหตุผลในประเทศไทย” จึงเป็นโครงการที่บูรณาการของการนำความรู้ทางเภสัชพันธุศาสตร์มาประยุกต์ใช้สำหรับการดำเนินการในทางปฏิบัติงานที่เชื่อมโยงของระบบการดูแลสุขภาพของผู้ป่วย โดยเป็นการวิจัยเพื่อสร้างองค์ความรู้ต่างๆ ประกอบกัน ซึ่งโครงการวิจัยประกอบด้วย 5 กิจกรรม ได้แก่ 1) การศึกษาเพื่อประเมินความถี่ของการสั่งจ่ายยาที่มีข้อบ่งชี้ในการตรวจทางเภสัชพันธุศาสตร์ของผู้ป่วยที่รับการรักษาในโรงพยาบาล 2) การพัฒนาแนวปฏิบัติทางเภสัชกรรม และฐานข้อมูลที่เกี่ยวข้องเพื่อประกอบการตัดสินใจทางคลินิก 3) การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างพหุสัณฐานและการกลายพันธุ์ที่สัมพันธ์กับการใช้ยาสมเหตุผล 4) การพัฒนาระบบเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อประกอบระบบ Clinical Decision Support สำหรับข้อมูลทางเภสัชพันธุศาสตร์ และ 5) การศึกษาทางเศรษฐศาสตร์คลินิกเพื่อประเมินความคุ้มค่าในการใช้ข้อมูลเภสัชพันธุศาสตร์เพื่อประกอบการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในบริบทของประเทศไทย ผลการวิจัยจากกิจกรรมที่ 2 ที่เป็นรูปธรรมและคาดว่าจะเป็นเครื่องมือสำหรับเป็นแนวทางปฏิบัติเพื่อส่งเสริมการใช้ยาสมเหตุผลในประเทศ คือ หนังสือเล่มนี้ได้จัดทำขึ้นเพื่อเผยแพร่ผลการวิจัยที่นำเภสัชพันธุศาสตร์เข้ามาใช้เพื่อการเลือกใช้ยาที่เหมาะสม เป็นแนวทางในการเลือกผู้ป่วยเพื่อส่งคัดกรองยีน ใช้ประโยชน์ในการประกอบการตัดสินใจทางคลินิก สำหรับผู้ป่วยที่จำเป็นต้องให้ยา carbamazepine หัวหน้าโครงการวิจัยนี้เป็นผู้ที่อยู่ในแวดวงวิชาการเรื่องการแพ้ยามานาน ได้เห็นผู้ป่วยในการแพ้ยาชนิดต่างๆ และมีผลงานวิจัยที่เกี่ยวข้องอีกจำนวนไม่น้อย หนังสือเล่มนี้จึงเหมาะสมอย่างยิ่งสำหรับสหวิชาชีพ ทั้งแพทย์ เภสัชกร พยาบาล และนักเทคนิคการแพทย์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เภสัชกรที่ทำงานให้การบริบาลทางเภสัชกรรม และเภสัชกรที่มีหน้าที่โดยตรงในการประเมินการแพ้ยาของผู้ป่วย ที่ต้องอ่านเพื่อให้เข้าใจศาสตร์แขนงนี้และนำไปใช้ประโยชน์ และนำเสนอแพทย์เพื่อคัดกรองผู้ป่วยก่อนตัดสินใจ ส่งตรวจยีน ตลอดจนการให้คำแนะนำแก่ผู้ป่วยเมื่อผลการตรวจยีนออกมาแล้วเพื่อการปฏิบัติตัวที่ถูกต้อง และสำหรับโรงพยาบาลที่มีการใช้ยาดังกล่าวควรวางระบบการตรวจตัวบ่งชี้ทางพันธุศาสตร์เหล่านี้ สื่อสารให้ผู้ที่เกี่ยวข้องรับทราบ เข้าใจ และดำเนินการตามระบบที่วางไว้ เพื่อลดการเกิดอาการไม่พึงประสงค์ที่ร้ายแรงและเพิ่มความปลอดภัยให้ผู้ป่วยในการใช้ยา