สภาพปัญหาและความต้องการด้านการประกันสุขภาพของกลุ่มผู้ทำงานนอกระบบในภาคเกษตรกรรม

Abstract

กลุ่มผู้ทำงานนอกระบบในภาคเกษตรกรรม ที่เป็นกลุ่มด้อยโอกาสในการเข้าถึงบริการภาครัฐ ขาดแคลนทรัพย์สินและมีความเสี่ยงด้านสุขภาพจากการประกอบอาชีพ การศึกษาครั้งนี้มุ่งสำรวจปัญหาและความต้องการ ความพร้อมและความร่วมมือต่อระบบประกันสุขภาพ เพื่อกำหนดแนวทางการจัดการประกันสุขภาพแก่กลุ่มผู้ทำงานดังกล่าว ซึ่งได้แก่ อาชีพเกี่ยวกับการทำนา ทำไร่ ทำสวน เลี้ยงสัตว์และทำการประมง พื้นที่ศึกษา ได้แก่ เชียงใหม่ ขอนแก่น สุพรรณบุรีและตรัง โดยการสัมภาษณ์หัวหน้าครัวเรือนในกลุ่มทำงานดังกล่าวและสนทนากลุ่มจากผู้นำชุมชนและเจ้าหน้าที่ภาครัฐในพื้นที่ศึกษาลักษณะการทำงานขึ้นอยู่กับทรัพย์สินที่ทำกินและสภาพแวดล้อม ปัจจัยการผลิต ได้แก่ เงินลงทุน แรงงาน วัสดุการเกษตรและมีปัจจัยที่เกิดจากสภาพแวดล้อมภายนอก ซึ่งไม่อาจควบคุมได้มาก เช่น ราคาผลิตผล แหล่งทำการประมง ความแตกต่างจากผู้มีอาชีพเกษตรกรทั่วไป คือ กฎเกณฑ์ที่ถูกกำหนดโดยบุคคลอื่น ได้แก่ องค์กรและเจ้าหน้าที่ภาครัฐ นายจ้างหรือผู้ซื้อผลิตผลและผู้ที่มีอิทธิพลอื่นๆ เช่น นายทุน ผู้นำ ท้องถิ่น สืบเนื่องจากการที่เขาเหล่านั้นต้องมีการเช่าที่ดิน บุกรุกที่ป่าสงวน ขาดแคลนระบบสาธารณูปโภค การห่างไกลและติดตามไม่ทันข่าวสารและการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี การเข้าสู่อาชีพมี 2 ลักษณะ คือ 1) จากการสืบทอดจากบรรพบุรุษ และ 2) การค้นหาอาชีพใหม่เนื่องจากอาชีพและสถานที่เดิมไม่ประสบความสำเร็จ ระดับการศึกษาของสมาชิกในครัวเรือนส่วนใหญ่ระดับประถมศึกษา การรับรู้ข่าวสารต่ำ ระยะการทำงานในรอบวันไม่มากนักและมีภาวะการทำงานต่ำ ขาดแรงจูงใจ เช่น ราคาสินค้าต่ำ ขาดทุนทรัพย์ มีพื้นที่การเกษตรน้อย รายได้เฉลี่ยต่อปี 20,000-30,000 บาท มากกว่าครึ่งหนึ่งของกลุ่มตัวอย่างมีรายจ่ายมากกว่ารายได้ และก่อให้เกิดหนี้สินปัญหาการทำงาน คือ การขาดการรวมกลุ่ม ขาดกิจกรรมที่ต่อเนื่อง การแก้ปัญหาด้วยตนเองยุ่งยากและค่าใช้จ่ายสูง การดูแลสุขภาพไม่ใช่ในรูปแบบป้องกัน แต่เป็นการรักษาและเพิ่มความเสี่ยงจากพฤติกรรมการกินเหล้า สูบบุหรี่ การใช้ยาแก้ปวด แก้เมื่อย คลายเส้น รวมทั้งปัญหาจากการทำ งานในบางสาขา เช่น การทำ การประมง การใช้ยาและสารเคมีในปริมาณสูงจากการทำ เกษตรและมลพิษที่เกิดจากสภาพแวดล้อม มีการระบุแนวทางการจัดการ คือ จัดระบบและจำแนกกลุ่มประกันสุขภาพพิเศษ การสร้างเกณฑ์ประเมินกำหนดขอบเขตและปรับปรุงข้อมูลทุก 6 เดือน กำหนดหน่วยงานที่รับผิดชอบโดยการถ่ายโอนอำนาจสู่ท้องถิ่น สร้างความร่วมมือระหว่างหน่วยงาน จัดระบบสุขภาพโดยใช้พื้นที่ หน้าที่และการมีส่วนร่วม (AFP) เน้นการประกันสุขภาพในรูปแบบไม่ให้เปล่า ส่งเสริมการป้องกันเป็นหลัก การจัดเก็บค่าประกันควรจ่ายในรูปแบบรายปี หรือขึ้นกับฤดูกาลผลผลิต ประมาณ 300-500 บาทต่อปี ผู้รับผิดชอบการรวบรวมเงินคือเทศบาล หรืออบต. และควรติดตามประเมินผลการประกันสุขภาพอย่างต่อเนื่อง