การจัดบริการสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรคสำหรับเด็กแรกเกิด - 5 ปี และพฤติกรรมการใช้บริการสุขภาพของเด็กภายใต้ระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า

Abstract

งานวิจัยมีวัตถุประสงค์ศึกษาการจัดบริการสร้างเสริมสุขภาพ และป้องกันโรคสำหรับเด็กแรกเกิด-5 ปี และพฤติกรรมการใช้บริการสุขภาพของเด็กภายใต้ระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า ศึกษาโดยการใช้แบบวิจัยเชิงพรรณนา และการสัมภาษณ์เจาะลึก ตัวอย่างประกอบด้วยเอกสารการจัดการบริการสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรค บิดามารดา/ผู้ปกครองที่พาเด็กมารับบริการที่โรงพยาบาลและศูนย์สุขภาพชุมชน ในจังหวัดเชียงใหม่ จำนวน 1,000 คน ผู้ให้บริการสุขภาพ 12 คน และผู้ทรงคุณวุฒิ ข้อมูลรวบรวมโดยการตอบแบบสอบถามและการสัมภาษณ์ ผลการศึกษาพบว่า 1. สถานบริการสุขภาพทุกระดับทั้งโรงพยาบาลมหาวิทยาลัย โรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลชุมชน และศูนย์สุขภาพชุมชนต่างมีการจัดบริการสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรคสำหรับเด็กแรกเกิด – 5 ปี ในสถานบริการทั้งก่อนและหลังการมีนโยบายหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า โดยไม่ได้มีการกำหนดนโยบาย แนวปฏิบัติ จัดสรรอัตรากำลัง พัฒนาบุคลากรหรือจัดสรรทรัพยากรใหม่เพื่อรองรับนโยบาย นอกจากนี้ยังขยายการให้บริการไปในชุมชน ซึ่งมีข้อจำกัดของบุคลากรและเวลา ผู้ให้บริการโดยส่วนใหญ่ไม่รับรู้ในชุดสิทธิประโยชน์ที่จัดทำใหม่ และยังมีข้อจำกัดของการประเมินพัฒนาการ การกระตุ้น/ส่งเสริมพัฒนาการ การจัดมุมส่งเสริมพัฒนาการ และการให้คำแนะนำเกี่ยวกับการเลี้ยงบุตรด้วยวิธีต่างๆ ส่วนการตรวจ Thalassemia รายที่พ่อแม่เป็น Trait หรือเป็นโรค และการตรวจภาวะพร่องไทรอยด์ฮอร์โมนและส่งต่อในรายที่มีข้อบ่งชี้ยังมีการให้บริการน้อย 2. ชุดสิทธิประโยชน์ที่จัดทำใหม่ เมื่อเปรียบเทียบกับบริการที่จัดให้ในต่างประเทศ พบว่ามีความใกล้เคียงกัน ทั้งในสหราชอาณาจักรและประเทศสหรัฐอเมริกา จะมีกิจกรรมของการซักประวัติครอบครัว ประวัติกรรมพันธุ์ การประเมินสายตาและการได้ยินเป็นระยะ การประเมินปฏิสัมพันธ์ระหว่างมารดาและทารก รวมทั้งการให้คำแนะนำสำหรับบิดามารดาในการดูแลเด็กในแต่ละช่วงอายุในเรื่องอาหาร การดูแลฟันและช่องปาก การป้องกันอุบัติเหตุ และการส่งเสริมพัฒนาการในแต่ละช่วงอายุ รวมทั้งการเสริมสร้างศักยภาพบิดามารดาในการเลี้ยงดู ซึ่งกิจกรรมดังกล่าวสอดคล้องกับที่เสนอโดยราชวิทยาลัยกุมารแพทย์แห่งประเทศไทย และสอดคล้องกับที่ผู้ทรงคุณวุฒิให้ข้อคิดเห็น 3. พฤติกรรมการใช้บริการของเด็กหรือพฤติกรรมการใช้บริการของบิดามารดา พบว่าผู้พาบุตรมารับบริการสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรคที่คลินิกสุขภาพเด็กดี ส่วนใหญ่เป็นมารดาซึ่งมีอาชีพรับจ้าง แม่บ้าน และรับราชการ เด็กที่มารับบริการมีทุกช่วงอายุ และมารับบริการตามนัด ส่วนใหญ่ ผู้ปกครองเลือกใช้บริการที่โรงพยาบาลเพราะบุตรคลอดที่นั่น และอยู่ใกล้บ้านหรือที่ทำงาน โดยบริการส่วนใหญ่ที่ได้รับคือ ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง และรับวัคซีน ส่วนการประเมินพัฒนาการ การได้รับคำแนะนำในการเลี้ยงดูบุตร และการได้รับคำแนะนำเกี่ยวกับการส่งเสริมและกระตุ้นพัฒนาการยังมีน้อยกว่า และมีความพอใจต่อบริการที่ได้รับในระดับมาก ภายหลังการมีนโยบายหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า พฤติกรรมการใช้บริการไม่แตกต่างจากเดิมมากนัก และร้อยละ 53.3 มีความพึงพอใจต่อบริการเท่าเดิม แต่พบความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ p <.001 ในบริการการวัดส่วนสูง การรับวัคซีน การส่งเสริมพัฒนาการ การประเมินภาวะสุขภาพ และการได้รับคำแนะนำในการดูแลบุตร