การแก้ไขปัญหาภาะโลหิตจางในหญิงตั้งครรภ์ในเขตรับผิดชอบโรงพยาบาลศรีรัตนะโดยชุมชนมีส่วนร่วม

Abstract

การศึกษาการแก้ไขปัญหาภาวะโลหิตจางในหญิงตั้งครรภ์ในเขตรับผิดชอบของโรงพยาบาลศรีรัตนะโดยชุมชนมีส่วนร่วม มีวัตถุประสงค์เพื่อลดอัตราภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กในหญิงตั้งครรภ์ที่อาศัยอยู่ในเขตรับผิดชอบของโรงพยาบาลศรีรัตนะ โดยวิธีวิจัยเชิงปฏิบัติการ (operational research) ใช้กระบวนการกลุ่มแบบมีส่วนร่วม เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม เครื่องชั่งน้ำหนักและวัดส่วนสูง แบบบันทึกการฝากครรภ์ (รบ 1ต 05) แบบบันทึกการดำเนินการกระบวนการกลุ่ม (group process) และการตรวจทางห้องปฏิบัติการ ได้แก่ ปริมาตรอัดแน่นเม็ดเลือดแดง การตรวจคัดกรองธาลัสซีเมีย (DCIP-KKU-Clear test, Osmotic Fragility test; OF) ใช้สื่อในการเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับการป้องกันและแก้ไขภาวะโลหิตจาง และประเด็นคำถามในการสนทนากลุ่ม (group discussion) โดยศึกษาในหญิงตั้งครรภ์ทุกรายที่อาศัยอยู่ประจำในหมู่บ้านเขตรับผิดชอบโรงพยาบาลศรีรัตนะ จำนวน 8 หมู่บ้าน ระหว่างเดือน พฤศจิกายน 2543 ถึง เดือน ตุลาคม 2544 ผลการศึกษา พบว่า การใช้กระบวนการกลุ่มแบบมีส่วนร่วมในการรับรู้ภาวะขาดธาตุเหล็กในหญิงตั้งครรภ์ และร่วมกำหนดแนวทางการแก้ไขปัญหาร่วมกันของกลุ่มหญิงตั้งครรภ์ มีผลต่อความรู้ ทัศนคติ พฤติกรรมการปฏิบัติตนที่ถูกต้องเกี่ยวกับการป้องกันและแก้ไขภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยมีการดำเนินกิจกรรมโครงการเพื่อสนับสนุนการแก้ไขปัญหาเพื่อเพิ่มแหล่งอาหารที่มีธาตุเหล็ก เผยแพร่ความรู้เรื่องภาวะโลหิตจาง และกระตุ้นให้หญิงตั้งครรภ์มารับบริการฝากครรภ์ครั้งแรกในไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์ รวม 11 โครงการ ซึ่งผลการดำเนินกิจกรรมดังกล่าว พบว่า อัตราการมาฝากครรภ์ครั้งแรกเมื่ออายุครรภ์น้อยกว่า 12 สัปดาห์เป็นร้อยละ 41.2 และอัตราการกินยาเม็ดเสริมธาตุเหล็กในหญิงตั้งครรภ์สม่ำเสมอเป็นร้อยละ 76.5 ซึ่งสอดคล้องกับค่าเฉลี่ยปริมาตรอัดแน่นเม็ดเลือดแดงของหญิงตั้งครรภ์เพิ่มขึ้นจาก 33.3% (95%CI: 32.3-34.4%) ในการมาฝากครรภ์ครั้งแรก เป็น 36.8% (95%CI: 35.9-37.6%) เมื่ออายุครรภ์ 28-32 สัปดาห์ และอัตราภาวะโลหิตจางในหญิงตั้งครรภ์ลดลง จากร้อยละ 36.8 เป็นร้อยละ 16.7 ผลการศึกษาสรุปว่า การใช้กระบวนการกลุ่มอย่างมีส่วนร่วมในการรับรู้ต่อภาวะโลหิตจางในหญิงตั้งครรภ์จะช่วยแก้ไขปัญหาภาวะโลหิตจางในหญิงตั้งครรภ์ และก่อให้เกิดการแก้ไขปัญหาร่วมกันระหว่างสถานบริการสุขภาพและชุมชน