รูปแบบการส่งเสริมสุขภาพและการให้การดูแลผู้สูงอายุที่มีความเป็นไปได้ภายใต้เงื่อนไขการมีส่วนร่วมของชุมชนและตรงกับความต้องการของผู้สูงอายุ : กรณีศึกษาในจังหวัดสงขลา

Abstract

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงพรรณนา เพื่อศึกษาภาวะสุขภาพ พฤติกรรมการส่งเสริมสุขภาพ ความต้องการการส่งเสริมสุขภาพและการดูแลของผู้สูงอายุ ความพร้อมและความต้องการการมีส่วนร่วมของชุมชนและทางเลือกในการจัดบริการเพื่อส่งเสริมสุขภาพและให้การดูแลผู้สูงอายุ ภายใต้เงื่อนไขการมีส่วนร่วมของชุมชนและตรงกับความต้องการของผู้สูงอายุ โดยทำการเก็บรวบรวมข้อมูลจากผู้สูงอายุในเขตชนบท 2 หมู่บ้าน ของจังหวัดสงขลา จำนวน 95 คน หมู่บ้าน ก. 59 คน หมู่บ้าน ข. 36 คน และจากกลุ่มตัวแทนชุมชนได้แก่ ผู้ใหญ่บ้าน, แม่บ้าน, ผู้ดูแลผู้สูงอายุ, องค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.), อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) การเก็บรวบรวมข้อมูลโดยวิธีใช้แบบสอบถาม สัมภาษณ์ การสนทนากลุ่มและการติดตามเยี่ยมบ้าน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติ ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เนื้อหา ผลการศึกษาพบว่า ผู้สูงอายุที่เข้าร่วมโครงการส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง ร้อยละ 63 เพศชาย ร้อยละ 37 มีอายุระหว่าง 60-84 ปี อายุเฉลี่ย 71 ปี เมื่อแยกเพศพบว่า ผู้สูงอายุชายมีอายุเฉลี่ย 69 ปี ผู้สูงอายุหญิงมีอายุเฉลี่ย 72 ปี ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีสถานภาพสมรสคู่ร้อยละ 61 ทั้งหมดมี เชื้อชาติไทยและนับถือศาสนาพุทธ ส่วนใหญ่อาศัยอยู่กับคู่สมรสและบุตรหลานร้อยละ 83 จบการศึกษาชั้นประถมศึกษาร้อยละ 81 รับรู้ว่ามีรายได้เพียงพอร้อยละ 68 เมื่อเปรียบเทียบภาวะสุขภาพของตนกับผู้สูงอายุรายอื่นๆ ผู้สูงอายุส่วนใหญ่รับรู้ภาวะสุขภาพของตนว่า ตนมีสุขภาพแข็งแรงพอๆ กัน ส่วนปัญหาสุขภาพที่พบมาก 3 ลำดับแรก คือ 1) ปวดข้อเข่า เอว หลัง 2) ความดันโลหิตสูง 3) โรคหัวใจ/หอบเหนื่อย พฤติกรรมการส่งเสริมสุขภาพของผู้สูงอายุ ได้แก่ การปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ การออกกำลังกายและการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ผู้สูงอายุต้องการให้มีการรวมกลุ่มของผู้สูงอายุเพื่อรับคำแนะนำด้านสุขภาพและมี กิจกรรมกลุ่มสัมพันธ์ ส่วนผู้สูงอายุที่ยังคงทำงานได้มีความต้องการทำสวนยางพาราหรือสวนผสมของตนมากกว่าทำอาชีพเสริมอื่นๆ และต้องการให้มีเจ้าหน้าที่มาตรวจโรคและให้การรักษา ในยามปกติผู้สูงอายุไม่คาดหวังให้บุตรหลานหรือชุมชนช่วยเหลือ แต่ในยามเจ็บป่วยต้องการให้ บุตรหลานดูแล ช่วยพาไปพบแพทย์และจ่ายค่ารักษาพยาบาล ชุมชนที่ศึกษามีความพร้อม ศักยภาพด้านเศรษฐกิจและการรวมกลุ่ม ชุมชนเป็นแหล่งรายได้ มีการรวมกลุ่มแม่บ้าน กลุ่มวัยรุ่นเพื่อร่วมกันแก้ไขปัญหาในชุมชน ทางเลือกในการจัดบริการเพื่อส่งเสริมสุขภาพ และให้การดูแลผู้สูงอายุ ได้แก่ 1) การถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นในการดูแลรักษาสุขภาพ เช่น การใช้สมุนไพร การนวดประคบเพื่อแก้ปัญหาสุขภาพแก่ผู้สูงอายุ 2) ส่งเสริมการรวมกลุ่มและการจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพแก่ผู้สูงอายุ 3) การร่วมมือกันของผู้เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ โดยชุมชนสนับสนุนงบประมาณและการจัดโครงการ บุตรหลานให้การดูแลเอาใจใส่ ช่วยเหลือด้านค่ารักษาพยาบาลยามเจ็บป่วย ปัจจัยที่มีผลต่อการจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพแก่ผู้สูงอายุ ได้แก่ ทัศนคติ ความคาดหวัง ต่อการรวมกลุ่มของผู้สูงอายุและความเข้มแข็งของผู้นำชุมชน