แบบแผนและความหมายแห่งองค์รวม

Abstract

งานเขียนเรื่อง “แบบแผนและความหมายแห่งองค์รวม” นี้ เป็นผลมาจากงานวิจัยเรื่อง “องค์รวม” อันเป็นส่วนหนึ่งของ “โครงการสังเคราะห์ความรู้: สังคมไทยในกระแสการปฏิรูป” งานวิจัยชิ้นนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อทำความเข้าใจและนำเสนอความคิดเห็นเกี่ยวกับองค์รวม (holism) ซึ่งเป็นแนวคิดที่มีการกล่าวถึงอยู่มากในกระแสปฏิรูปสังคมไทยปัจจุบัน โดยอาศัยแนวความคิดและทฤษฎีต่อไปนี้:- อธิสาร (metamessage) ประเภทของตรรกะ (logical type) และนิเวศวิทยาแห่งจิต (ecology of mind) ของ เกรเกอรี เบทสัน, จุดรวมเชิงจินตนาการ (focus imaginarius) หรือเอกภาพสมมติ (projected unity) ของ อิมมานูเอล ค้านท์, การสร้างนามธรรม (abstraction) อัตลักษณ์ (identity) และฉากหลัง (background) ของ อัลเฟรด นอร์ธ ไวท์เฮด, บทวิพากษ์การลดทอนแยกส่วนอย่างแรงกล้า (strong reductionism) ของ สตีเฟน รอธแมน, กระบวนการสร้างวัตถุวิสัย (objectvation) ของ เออร์วิน ชเรอดิงเจอร์, อเทศภาวะ (non-locality) และปฏิสัมพันธ์ (interrelationship) ของ ควอนตัมฟิสิกส์, ระเบียบแฝงตัว (implicate order) ระเบียบเผยตัว (explicate order) และ ความสัมพันธ์ซึ่งกันและกันของกายและสัญการณ์ (soma-significance interrelationship) ของ เดวิด โบห์ม, และสังกาลภาพ (synchronicity) ของ คาร์ล จุง, รวมทั้งการอภิปรายเนื้อหาที่เกี่ยวข้องจาก มิลินทปัญหา และงานเขียนชิ้นสำคัญ เช่น งานของ เรอเน เดส์คาร์ตส์ (Rene Descartes),ไอแซค นิวตัน (Isaac Newton) และ มาร์ติน ไฮเดกเกอร์ (Martin Heidegger) เป็นต้นจากการศึกษา วิเคราะห์และประมวลแนวความคิดต่าง ๆ งานวิจัยชิ้นนี้มีข้อสรุปว่า องค์รวมคือ “แบบแผนเชื่อมโยงองค์ประกอบต่างๆ อย่างมีความหมาย ในบริบทหนึ่งๆ”องค์รวมเป็นประเด็นเกี่ยวกับกระบวนการทำงานของความคิดมนุษย์ ซึ่งจำต้องอาศัยแบบแผนเชื่อมโยงดังกล่าว ดังนั้น องค์รวมกับองค์ประกอบจึงเป็นเรื่องที่ไม่อาจแยกจากกันได้ และสิ่งที่ทำให้ทั้งหมด “โยงถึงกัน” ได้ในลักษณะหนึ่ง ก็คือแบบแผนที่อิงอาศัยความหมายอย่างใดอย่างหนึ่งการแยกส่วน (fragmentation) กับการลดทอน (reduction) ไม่ใช่สิ่งเดียวกัน และเมื่อพิจารณาแนวความคิดหลายประการที่มักถือกันว่าเป็น แนวทางลดทอนแยกส่วน (reductionism) อย่างจริงจังแล้วจะพบว่า แท้ที่จริงก็มีองค์รวมและความหมายเป็นพื้นฐานอยู่แนวคิดเกี่ยวกับองค์รวมมีความสอดคล้องกันในประเด็นเรื่อง การให้ความสำคัญต่อความหมายและบริบท และพยายามนำเอาประเด็นเรื่องความหมายในบริบทต่าง ๆ กลับเข้ามาสู่การสร้างองค์ความรู้ประเด็นหลักขององค์รวมจึงอยู่ที่ การตระหนัก (awareness) ในองค์รวมซึ่งเป็นพื้นฐานแนวทางการสร้างความรู้ในปัจจุบัน และควรเน้น “ความหมาย” หรือ คุณค่า” อันเป็นตัวกำหนดหน่วยภาวะรวม องค์ประกอบ และบริบทของการแสวงหาความรู้ ประเด็นดังกล่าวนี้อาจเรียกได้ว่า “อธิวิธีวิทยา” (meta-methodology) ซึ่งหมายถึง การตระหนักรู้และเลือกใช้ความหมาย (meaning) แบบหนึ่ง กำหนดนิยามหน่วยภาวะทั้งหมด (whole entity) องค์ประกอบ (parts) บริบท (context) และสร้างแบบแผนเชื่อมโยง (connecting pattern) ของสิ่งที่กล่าวถึงหรือสังเกตศึกษา รวมทั้งการทำความเข้าใจหรือถกเถียงเกี่ยวกับความหมายที่นำมาใช้