สถานะและองค์ความรู้ด้านประวัติศาสตร์การแพทย์และสาธารณสุขไทย

Abstract

สิ่งที่ขาดหายไปในการแพทย์และสาธารณสุขไทย แต่ทุกคนจะไม่ค่อยรู้สึกก็คือ มิติทางประวัติศาสตร์ เนื่องเพราะสังคมไทยยังขาดการทำความเข้าใจความสัมพันธ์ของการแพทย์และสาธารณสุขในเชิงสังคม วัฒนธรรม เศรษฐกิจอยู่มาก การแพทย์และการสาธารณสุขในสังคมไทยจึงเป็นแค่เรื่องของเทคโนโลยีเสียส่วนใหญ่ รายงานวิจัยนี้มุ่งสำรวจงานเขียนและงานศึกษาวิจัยด้านประวัติศาสตร์การแพทย์และสาธารณสุขไทยทั้งที่เป็นภาษาไทยและภาษาอังกฤษ เพื่อเป็นการกำหนดสถานะขององค์ความรู้และประมวลสถานภาพขององค์ความรู้เกี่ยวกับการแพทย์และสาธารณสุขไทย อันจะเป็นประโยชน์ในการพัฒนาและกำหนดทิศทางการศึกษาต่อไป ผลการศึกษาพบว่าถึงแม้จะมีงานเขียนที่เกี่ยวกับประวัติศาสตร์การแพทย์และสาธารณสุขทั้งที่เขียนโดยแพทย์และนักวิชาการสาธารณสุขหรือนักสังคมศาสตร์มีเป็นจำนวนมากพอสมควรก็ตาม แต่ก็ปรากฏว่างานส่วนใหญ่เป็นแค่การเรียบเรียงหรือบรรยายเหตุการณ์ตามลำดับเวลาที่ขาดพลวัตของการอธิบาย มากกว่าจะเป็นการศึกษาที่มีการสร้างความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการแพทย์และการสาธารณสุขด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ ซึ่งต้องอาศัยการตีความและให้คำอธิบายกับเหตุการณ์ในอดีต ซึ่งแสดงให้เห็นว่านอกจากการศึกษาให้เกิดองค์ความรู้ใหม่มีน้อยแล้ว วิธีการศึกษายังมีการพัฒนาน้อยไปเสียกว่าอีกด้วย สถานะองค์ความรู้ด้านประวัติศาสตร์การแพทย์และสาธารณสุขไทยที่ศึกษาเน้นประเด็นสำคัญ 2 เรื่อง คือ การพัฒนาของการแพทย์แผนปัจจุบัน และเรื่ององค์ความรู้และการเปลี่ยนแปลงของการแพทย์แผนโบราณในบริบทสังคมไทย ทั้งยังพบว่าประเด็นข้อถกเถียงเกี่ยวกับประวัติศาสตร์การแพทย์นั้น หมกมุ่นอยู่กับประเด็นสำคัญอยู่แค่เพียงการล่มสลายของการแพทย์แผนโบราณและการสถาปนาการแพทย์แผนใหม่ในสังคมไทย ผลสำเร็จของการพัฒนาของการแพทย์สมัยใหม่ในสังคมไทยทำให้การแพทย์สมัยใหม่มีอำนาจเป็นกระแสหลักของสังคมไทยที่ยังขาดการวิเคราะห์และวิจารณ์ ประวัติศาสตร์การแพทย์ของสถาบันหรือบุคคลที่มีส่วนในการพัฒนาการแพทย์โดยอิงอยู่กับการเขียนประวัติศาสตร์ที่ใช้ทฤษฏีมหาบุรุษและราชาชาตินิยม ยังขาดการศึกษาประวัติศาสตร์การแพทย์ที่เชื่อมโยงกับพัฒนาการด้านการเมือง สังคม เศรษฐกิจและวัฒนธรรมของสังคมไทย