บทคัดย่อ
ศึกษาการกระจาย การใช้ และการเข้าถึงบริการเครื่องมือแพทย์ราคาแพงในประเทศไทย ในระหว่างปี 2537-2542 ได้แก่ เครื่องสลายนิ่ว (ESWL) เครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT scanner) เครื่องตรวจอวัยวะภายในด้วยสนามแม่เหล็กไฟฟ้าหรือเครื่องเอ็มอาร์ไอ (MRI) และเครื่องตรวจมะเร็งเต้านม (Mammography) เพื่อนำไปสู่การจัดการทรัพยากรสาธารณสุขให้มีประสิทธิภาพทั้งในด้านเทคนิคและการจัดสรรทรัพยากร รวมทั้งให้ตระหนักความคุ้มค่าในการลงทุนและความเสมอภาคในการเข้าถึงบริการ
การกระจายเครื่องมือแพทย์ราคาแพง กระจุกตัวอยู่ในสถานพยาบาลภาคเอกชน ยกเว้นเครื่องสลายนิ่วที่มีการติดตั้งในรัฐบาลมากกว่าภาคเอกชน การเพิ่มจำนวนเครื่องมือแพทย์ราคาแพงจะสัมพันธ์กับการเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างรวดเร็วและมีแนวโน้มช้าลงหรือลดลงเมื่อเกิดภาวะวิกฤติเศรษฐกิจ ซึ่งสืบเนื่องมาจากความอ่อนแอของภาครัฐในการควบคุมทั้งจำนวนการกระจายเครื่องมืออย่างมีประสิทธิภาพและเหมาะสม และความเป็นธรรมในการบริการ การใช้ประโยชน์จากเครื่องมือแพทย์ราคาแพงยังไม่เต็มประสิทธิภาพในภาครัฐและภาคเอกชน เนื่องจากการลงทุนค่าเครื่องมือสูงมาก กอรปกับค่าดูแลรักษาเครื่อง ค่าสถานที่ ค่าแพทย์ผู้เชี่ยวชาญพิเศษในการใช้เครื่อง ฯลฯ ดังนั้น เพื่อความคุ้มทุนในระยะสั้นสำหรับเครื่องมือบางชนิด ได้ใช้กลไกการตลาดเพื่อเพิ่มจำนวนบริการ ซึ่งก่อให้เกิดข้อทักท้วงด้านจริยธรรมทางการแพทย์และเพิ่มค่าใช้จ่ายทางด้านสุขภาพโดยไม่จำเป็น นอกจากนี้ยังพบว่าผู้ที่มีรายได้น้อยและไม่มีหลักประกันสุขภาพเข้าถึงบริการด้วยเครื่องมือแพทย์ราคาแพงน้อยกว่าผู้มีรายไดสูงและมีหลักประกันสุขภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มข้าราชการและรัฐวิสาหกิจ
ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาบ ควรมีการพัฒนาฐานข้อมูลจำนวนเครื่องมือแพทย์และปริมาณการใช้บริการของผู้ป่วยเพื่อใช้ในการพัฒนานยาบายการวางแผน การจัดสรรให้เหมาะสมกับปัญหา ควรปรับปรุงกฏหมายควบคุมเครื่องมือแพทย์ให้แก้ปัญหาเชิงรุกในภาพรวมของทั้งประเทศเพื่อการกระจายและการใช้อย่างเหมาะสม ควรปฏิรูประบบสุขภาพให้ระบบประกันสุขภาพครอบคลุมประชาชนคนไทย ควรคำนึงถึงบริการด้วยเครื่องมือแพทย์ราคาแพงสำหรับประชาชนทุกคนที่จำเป็นและได้รับการวินิจฉัยจากแพทย์ตามข้อบ่งชี้ที่สมควร เพื่อสร้างความเป็นธรรมทางสุขภาพ
