จากนโยบายสู่การปฏิบัติ : หลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าในประเทศไทย พ.ศ. 2544-2547

Abstract

จากนโยบายสู่การปฏิบัติ : หลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าในประเทศไทย พ.ศ. 2544-2547 ประกอบด้วย 7 บท ได้แก่ บทที่ 1. กระบวนการกําหนดนโยบายหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า บทนี้จะวิเคราะห์กระบวนการกําหนดนโยบายหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า (Agenda setting process) ข้อมูลที่ศึกษาได้มาจากการทําวิทยานิพนธ์ในปี พ.ศ. 2544-2545 ใช้วิธีการศึกษาเชิงคุณภาพ โดยวิธีการวิเคราะห์เอกสาร (Document analysis) และการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth interview) บทความนี้วิเคราะห์องค์ประกอบสี่ด้านเพื่อมาอธิบายการเกิดนโยบายหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า คือ สาระนโยบาย บริบทที่สําคัญ คุณสมบัติของผู้มีบทบาทเกี่ยวข้องและกระบวนการ บทที่ 2 กระบวนการจัดทํานโยบายหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าและพระราชบัญญัติหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า บทนี้วิเคราะห์กระบวนการพัฒนาสาระนโยบาย ตั้งแต่เริ่มต้นจนนําไปสู่การปฏิบัติโดยแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ 1) การออกแบบระบบของโครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า หรือ “โครงการ 30 บาทรักษาทุกโรค” 2) กระบวนการออกพระราชบัญญัติหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าโดยใช้วิธีการศึกษาเชิงคุณภาพ (Qualitative study) ประกอบด้วยการวิเคราะห์เอกสาร (Document analysis) การร่วมสังเกตการณ์ (Observation) โดยเจ้าหน้าที่สํานักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติและการสัมภาษณ์ (Interview) ผู้เกี่ยวข้อง บทที่ 3 การจัดการและองค์กรบริหารนโยบายหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า บทนี้ได้แสดงถึงหลักการ การปฏิบัติเพื่อกําหนดโครงสร้างของระบบ และโครงสร้างขององค์กรที่เกี่ยวข้องในระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า บทที่ 4 การนํานโยบายหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าสู่การปฏิบัติ บทนี้จะวิเคราะห์กระบวนการนํานโยบายไปสู่การปฏิบัติตั้งแต่เริ่มต้นจนนําไปสู่การปฏิบัติจริงในพื้นที่ โดยยกตัวอย่างกรณีศึกษาในจังหวัดสระบุรี เพื่อสร้างความเข้าใจตลอดกระบวนการ และพิจารณาการเปลี่ยนแปลงในระดับปฏิบัติที่เกิดจากนโยบายหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า 4 ประเด็น คือ 1) การจัดให้มีหน่วยคู่สัญญาสําหรับบริการปฐมภูมิ 2) การจัดเงินให้สถานบริการตามรายหัวประชากรที่ขึ้นทะเบียน 3) การขยายบริการของโรงพยาบาลและสถานีอนามัย และ 4) การปรับระบบการส่งต่อผู้ป่วย บทที่ 5 การศึกษาผลกระทบของโครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าต่อระบบบริการสาธารณสุขไทย บทนี้จะวิเคราะห์ผลกระทบของโครงการฯ ต่อระบบบริการสาธารณสุขไทยโดยจะพิจารณาผลกระทบที่เกิดขึ้นกับสถานพยาบาลของกระทรวงสาธารณสุขในส่วนภูมิภาคเป็นหลัก ด้วยเหตุผลหลักสองประการคือ สถานพยาบาลในส่วนภูมิภาคของกระทรวงสาธารณสุขดูแลประชากรภายใต้โครงการนี้ประมาณร้อยละ 90 และด้วยข้อจํากัดของข้อมูลที่มี ในบทนี้จะแบ่งการนําเสนอเป็นสามส่วนหลักด้วยกัน โดยในส่วนแรกจะเป็นการสรุปสาระสําคัญของการปฏิรูประบบบริการสาธารณสุขของโครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า สวนที่สองเป็นการวิเคราะห์ผลกระทบของโครงการต่อสถานพยาบาลด้านการเงินและการจัดบริการ และส่วนที่สามเป็นการสรุปผลกระทบที่เกิดขึ้นกับสถานพยาบาล บทที่ 6 ผลของโครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าที่มีต่อครัวเรือนไทย บทนี้นำเสนอผลการวิจัยการประเมินภาพรวมสัมฤทธิ์ผลของโครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าที่มีต่อครัวเรือนไทย โดยเสนอเป็น 2 ตอน ตอนที่ 1 เป็นผลสัมฤทธิ์ของโครงการที่มีต่อครัวเรือนไทยในด้านความครอบคลุมประชากร อัตราป่วย การใช้บริการรักษาพยาบาลและการใช้สิทธิ์ของผู้ถือบัตรทองด้านความเป็นธรรม และผลต่อรายจ่ายด้านสุขภาพของประชาชนไทย ตอนที่ 2 เป็นการนําเสนอผลการสํารวจความคิดเห็นของผู้ถือบัตรทองที่มีต่อโครงการหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า บทที่ 7 อนาคตและทิศทางต่อไปของนโยบายหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า บทนี้ได้วิเคราะห์ถึงโอกาสและความท้าทายในการพัฒนาการดําเนินงานสร้างหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าในอนาคต เพื่อนําไปสู่การตัดสินใจที่เหมาะสมต่อไป