ระบบยาในจังหวัดสงขลา

Abstract

โครงการศึกษาระบบยาในจังหวัดสงขลานี้ มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อศึกษาหาปัญหาในระบบยาของโรงพยาบาลในจังหวัด ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งที่มีขอบเขตกว้างในระบบยา ทั้งในแง่ของมูลค่าและปริมาณของยาในระบบ ในการศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับระบบยานั้นจะอาศัยแบบสอบถามเก็บรวบรวมข้อมูลจากเภสัชกรที่ทำหน้าที่รับผิดชอบในโรงพยาบาล 21 แห่ง ซึ่งประกอบด้วยทั้งโรงพยาบาลรัฐและโรงพยาบาลเอกชน รวมทั้งจะใช้การสนทนากลุ่มเป็นเครื่องมือในการวิเคราะห์หาปัญหาในระบบยา ผลการศึกษาปัญหาพบว่า มีผู้ตอบแบบสอบถามเก็บรวบรวมข้อมูลกลับมาจากโรงพยาบาลทั้งหมด 10 แห่ง และมีเภสัชกรจากโรงพยาบาล 19 แห่ง เข้าร่วมการสนทนากลุ่ม จากข้อมูลทั้งหมดทำให้สรุปได้เป็นประเด็นปัญหาดังนี้ 1. การคัดเลือกยา ปัญหาความเข้มแข็งหรือประสิทธิภาพของคณะกรรมการยาและการบำบัดของโรงพยาบาลยังคงเป็นปัจจัยสำคัญในการคัดเลือกยา โดยที่ปัญหาเหล่านี้เริ่มตั้งแต่ขั้นตอนในการเตรียมข้อมูลเพื่อเสนอคณะกรรมการ จนถึงการประชุมของคณะกรรมการยาและการบำบัด ซึ่งมีผลกระทบต่อประสิทธิภาพในการคัดเลือกยาเข้าโรงพยาบาล นอกจากนี้ปัญหาที่สำคัญอีกอันหนึ่งคือปัญหาของยานอกระบบ ซึ่งเป็นยาที่ไม่ได้รับการคัดเลือกเป็นยาที่มีใช้ในโรงพยาบาล หรือเป็นยาที่ยังไม่ผ่านการพิจารณาของคณะกรรมการยาและการบำบัด แต่มีในโรงพยาบาลเพื่อให้แพทย์เลือกใช้ได้ ปัญหานี้ส่งผลกระทบต่อระบบยาในหลายประเด็น เช่น ปัญหาเรื่องความเสมอภาคระหว่างกลุ่มผู้ป่วยที่ใช้สิทธิในการรักษาพยาบาลที่แตกต่างกัน ปัญหาการหลีกเลี่ยงการนำยาเข้าโรงพยาบาลโดยไม่ผ่านคณะกรรมการยาและการบำบัด เป็นต้น2. การจัดหายาปัญหาในการจัดหายา จะมีหลายประเด็นที่แตกต่างกัน เช่น ปัญหาเกี่ยวกับระเบียบที่บังคับให้โรงพยาบาลซื้อยาจากองค์การเภสัชกรรม แต่องค์การเภสัชกรรมเองมีปัญหาในเรื่องราคายา ซึ่งพบว่ายาที่ผลิตโดยองค์การเภสัชกรรมบางรายการมีราคาแพงกว่ายาที่ผลิตจากบริษัทอื่น และการบริหารจัดการบางอย่างขององค์การเภสัชกรรมมีปัญหา เช่น ปัญหายาขาดแต่ไม่มีการแจ้งล่วงหน้าให้กับผู้ซื้อ เป็นต้น นอกจากนี้ยังพบปัญหาที่เกิดขึ้นจากการจัดซื้อยาร่วมกันในระดับจังหวัด ในเรื่องของทรัพยากรบุคคลไม่เพียงพอหรือการขาดข้อมูลข่าวสารที่จะนำมาใช้ตัดสินใจ ปัญหาเรื่องการควบคุมคุณภาพยาก็เป็นปัญหาที่สำคัญในการจัดหายาของโรงพยาบาล เนื่องจากงบประมาณในการจัดหายามีจำกัด ทำให้โรงพยาบาลต้องจัดหายาที่มีราคาค่อนข้างถูก และโรงพยาบาลต้องการควบคุมคุณภาพยาที่จัดหา แต่ยังไม่สามารถทำได้เต็มที่เนื่องจากทรัพยากรที่มีอยู่จำกัด ทั้งในส่วนของโรงพยาบาลผู้ส่งยาเพื่อตรวจสอบคุณภาพและจำนวนผู้รับวิเคราะห์คุณภาพยาก็ไม่เพียงพอ 3. การกระจายยา ปัญหาที่สำคัญจะเป็นปัญหาที่เกี่ยวข้องกับการกระจายยาไปยังศูนย์สุขภาพชุมชนในแง่บทบาทของเภสัชกรในศูนย์สุขภาพชุมชน ซึ่งยังไม่ชัดเจน รวมทั้งยังไม่มีข้อมูลเรื่องการจัดเก็บยาว่ามีความเหมาะสมอย่างไร 4. การใช้ยา นอกเหนือจากปัญหาการใช้ยาทั่วไป เช่น ปัญหาการสั่งจ่ายยาไม่สมเหตุสมผลในแง่ของผลการรักษาทางคลินิกแล้ว ยังมีปัญหาในเรื่องความเหมาะสมทางเศรษฐศาสตร์ และความเท่าเทียมกันระหว่างผู้ป่วยที่ใช้สิทธิ์ในการรักษาพยาบาลที่แตกต่างกันด้วย เช่น ปัญหาการใช้ยานอกบัญชียาหลักแห่งชาติให้กับผู้ป่วยที่จ่ายเงินเอง หรือผู้ป่วยที่ใช้สิทธิการรักษาพยาบาลของข้าราชการมากกว่าผู้ป่วยที่ใช้สิทธิอื่นๆ ซึ่งยาเหล่านี้มักจะเป็นยาราคาแพงที่มีอยู่ในโรงพยาบาลจึงอาจทำให้ค่าใช้จ่ายด้านยาของประเทศสูงขึ้นโดยไม่จำเป็น โดยสรุปการศึกษาระบบยาในจังหวัดสงขลานี้ สะท้อนให้เห็นปัญหาที่มีในระบบยาในโรงพยาบาลของจังหวัดสงขลา ซึ่งส่วนหนึ่งเป็นปัญหาเรื้อรังที่มีคู่กับระบบยามาเป็นเวลานาน เช่น ปัญหาประสิทธิภาพของคณะกรรมการยาและการบำบัดในการคัดเลือกยา เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีปัญหาอื่นๆ ที่เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงตามยุคสมัย หรือตามนโยบายที่รัฐกำหนด เช่น ปัญหาข้อมูลข่าวสารที่ไม่เพียงพอ ปัญหาที่เกิดขึ้นจากผลกระทบของพระราชบัญญัติประกันสุขภาพถ้วนหน้า หรือปัญหาจากการที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนดให้โรงพยาบาลในสังกัด จัดซื้อยาร่วมกันในระดับจังหวัด เป็นต้น