การประเมินผลกระทบทางสุขภาพจากโยบายหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ต่อกลุ่มทอผ้าพื้นบ้านในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

Abstract

นโยบายหนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ เป็นนโยบายที่ถูกกำหนดเพื่อยกระดับความเป็นอยู่ทางเศรษฐกิจของประชาชนในท้องถิ่น การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาขอบเขตของนโยบายและการกระตุ้นการพัฒนาของนโยบายต่อกลุ่มทอผ้าพื้นบ้านในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 2) วิเคราะห์ผลกระทบของนโยบายนี้ต่อสุขภาพกาย จิต สังคม และจิตวิญาณของกลุ่มทอผ้าพื้นบ้านในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 3) เพื่อเป็นแนวทางสำหรับผู้ที่เกี่ยวข้องในการนำนโยบายสู่การปฏิบัติพิจารณาปรับเปลี่ยนแนวทางการปฏิบัติตามนโยบาย โดยการให้เสนอแนะที่ช่วยทำให้เพิ่มพูนผลกระทบทางบวก และช่วยลดผลกระทบทางลบที่จะเกิดขึ้น กลุ่มผู้ร่วมดำเนินการวิจัยคือ กลุ่มทอผ้าพื้นบ้านจำนวน 126 คน กลุ่มเจ้าหน้าที่ของรัฐ สมาชิกองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) ผู้ใหญ่บ้าน และกรรมการหมู่บ้าน จำนวน 23 คน กลุ่มพ่อค้าและแม่ค้าคนกลาง จำนวน 5 คน และกลุ่มผู้ใช้ผ้าทอพื้นบ้านจำนวน 5 คน เก็บรวบรวมข้อมูลเชิงคุณภาพโดยวิธีการสนทนากลุ่ม สัมภาษณ์เจาะลึก การสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม การสนทนาอย่างไม่เป็นทางการ การจดบันทึกภาคสนาม วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ และเชิงคุณภาพ ผลการวิจัยพบว่า เจ้าหน้าที่ของรัฐในระดับจังหวัดมีความเข้าใจนโยบายหนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์เป็นอย่างดี แต่ระดับอำเภอ สมาชิก อบต. ผู้ช่วยผู้ใหญ่/กรรมการหมู่บ้าน ส่วนใหญ่ยังไม่เข้าใจนโยบายนี้อย่างแท้จริง นอกจากนี้ยังมีความซ้ำซ้อนในการทำงานของเจ้าหน้าที่ของรัฐ นโยบายหนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ ได้ส่งผลกระทบทางสุขภาพต่อสุขภาพของกลุ่มทอผ้าพื้นบ้านและผู้ที่เกี่ยวข้องทั้งเชิงบวกเชิงลบ และในบางประเด็นส่งผลกระทบเชิงบวกควบคู่กับเชิงลบ ดังรายละเอียด ต่อไปนี้ 1. ผลกระทบทางสุขภาพเชิงบวก กลุ่มทอผ้าได้เปิดโลกทัศน์ทำให้รู้ความเป็นอยู่ของคนในเมืองใหญ่ ใช้เวลาให้เกิดประโยชน์ได้แลกเปลี่ยนความรู้ ความคิดเห็น และประสบการณ์การทอผ้ากับกลุ่มทอผ้าในหมู่บ้านอื่น ได้พัฒนาความรู้ในการทอผ้า และการบริหารจัดการในเรื่องต่างๆ มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ ได้ถ่ายทอดวัฒนธรรมการทอผ้าสู่ลูกหลาน สมาชิกในครอบครัวได้อยู่ด้วยกัน สามีช่วยเหลือภรรยาในการทำงาน และมีสัมพันธภาพที่ดีต่อกัน บุตรหลานได้เรียนหนังสือในระดับที่สูงขึ้น และจำนวนขโมยในชุมชนลดลง 2. ผลกระทบทางสุขภาพเชิงลบ ได้แก่ ไม่ได้รับความเป็นธรรมจากองค์กรของรัฐบาล มีการเจ็บป่วยทางกายอันเนื่องมาจากการทอ การเปลี่ยนแปลงจากวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมเป็นแข่งขันกันมากขึ้นรู้สึกสูญเสียมรดกทางวัฒนธรรมความมั่นคงและศักดิ์ศรีของชุมชน สิ่งแวดล้อมเป็นพิษ 3. ผลกระทบทางสุขภาพเชิงบวกควบคู่กับเชิงลบ กลุ่มทอผ้ามีอาชีพและรายได้เพิ่มควบคู่กับภาระหนี้สินที่เพิ่มมากขึ้น การเป็นตัวแทนกลุ่มนำผลิตภัณฑ์ไปจำหน่ายต้องปัญหาหลายอย่าง เช่น สินค้าได้มาตรฐานและมีแหล่งขายเพิ่มควบคู่กับขายยากและขายตัดราคา การพัฒนาคุณภาพสินค้าทำให้มีแหล่งขายเพิ่มในขณะเดียวกันการเพิ่มจำนวนของสินค้าที่คล้ายๆ กันก็ส่งผลให้การขายสินค้ายาก ลดการอพยพแรงงานควบคู่กับการขายผ้าเกิดการอพยพแรงงานแบบใหม่ คือไปขายผ้าตามเมืองใหญ่ มีความสุขควบคู่กับความวิตกกังวล หวาดระแวง และเคร่งเครียด และความสามัคคีควบคู่กับความแตกแยก จากผลการศึกษาวิจัยในครั้งนี้มีข้อเสนอแนะว่าหน่วยงานภาครัฐควรทำงานแบบบูรณาการเพื่อลดความซ้ำซ้อนของงาน ควรวางตัวเป็นกลาง ควรเปิดโอกาสให้ชุมชนในระดับรากหญ้าแสดงความคิดเห็น เพื่อที่รัฐจะได้แก้ปัญหาได้ตรงจุดและรัฐควรมีระบบการตรวจสอบติดตามการทำงานของเจ้าหน้าที่ของภาครัฐที่มีประสิทธิภาพ กำหนดราคากลางของสินค้าเพื่อไม่ให้ขายตัดราคากันในกลุ่มสมาชิก