สถานการณ์การดำเนินงานของ 5 จังหวัดนำร่องที่กำหนดให้ผู้รับบริการเลือกสถานพยาบาลได้โดยสมัครใจ

Abstract

ในพระราชบัญญัติหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2545 หมวด 1 สิทธิการรับบริการสาธารณสุข มาตรา 5 ระบุสิทธิการรับบริการสาธารณสุขของประชาชนที่มีมาตรฐานและมีประสิทธิภาพ และมาตรา 6 ได้กำหนดไว้ว่า บุคคลใดประสงค์จะใช้สิทธิตามมาตรา 5 ให้ยื่นคำขอลงทะเบียนต่อสำนักงานหรือหน่วยงานที่สำนักงานกำหนด เพื่อเลือกหน่วยบริการ เป็นหน่วยบริการประจำ และให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์ วิธีการและเงื่อนไขตามที่คณะกรรมการกำหนด โดยให้คำนึงถึงความสะดวกและความจำเป็นของบุคคลเป็นสำคัญ จึงอาจกล่าวได้ว่า เนื้อหาของพระราชบัญญัติฯ ฉบับนี้ มีเจตนาระบุไว้อย่างชัดเจนถึงการเปิดโอกาสให้ประชาชนที่ได้รับสิทธิหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าสามารถเลือกหน่วยบริการประจำด้วยตนเองได้ตามที่ต้องการ แต่ทั้งนี้ได้เปิดช่องให้คณะกรรมการ/หน่วยงานที่รับผิดชอบสามารถกำหนดหลักเกณฑ์ในการเลือกหน่วยบริการที่เหมาะสมได้โดยขอให้คำนึงถึงความสะดวกและความจำเป็นของแต่ละบุคคลเป็นสำคัญ ฉะนั้น การที่กระทรวงสาธารณสุขและสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติได้ตัดสินใจให้จังหวัดแพร่ สระบุรี สุรินทร์ สงขลา และเขตประเวศ กรุงเทพมหานคร ได้ริเริ่มทดลองดำเนินการโครงการนำร่องการให้ประชาชนที่มีสิทธิหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าหรือบัตรทอง (30 บาท รักษาทุกโรค) สามารถเลือกสถานบริการประจำโดยสมัครใจ ตามเกณฑ์ที่ทางสำนักงานที่รับผิดชอบของแต่ละจังหวัดกำหนดขึ้นในเดือนตุลาคม 2545 โดยกำหนดระยะเวลาให้ประชาชนสามารถติดต่อเพื่อขอเปลี่ยนสถานบริการหลักหรือรองที่ต้องการนานประมาณ 2-3 เดือน และได้เริ่มเปิดให้ประชาชนสามารถไปใช้บริการที่สถานบริการที่กำหนดได้ตั้งแต่ปลายปี 2545 ที่ผ่านมานั้นจนถึงปัจจุบัน จากการติดตามประเมินผลการดำเนินงานโครงการนำร่องฯ ดังกล่าวโดยแบ่งการศึกษาออกเป็น 4 โครงการ สรุปข้อค้นพบที่สำคัญเพื่อจัดทำเป็นข้อเสนอแนะในการกำหนดนโยบายและการบริหารโครงการ ฯ รูปแบบการให้เลือกสถานบริการสุขภาพที่พึงประสงค์ เพื่อใช้เป็นแนวทางประกอบการพิจารณาของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติและหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องในระดับพื้นที่ ดังนี้ 1. ความต้องการเปลี่ยนแปลงสถานบริการสุขภาพของประชาชน) มีแนวโน้มว่า ประชาชนประมาณร้อยละ 30-50 มีความคิดอยากจะเลือกเปลี่ยนสถานบริการสุขภาพใหม่หากหน่วยงานเปิดโอกาสให้เลือกสถานบริการได้ 2. รูปแบบการให้เลือกสถานบริการโดยสมัครใจที่พึงประสงค์ กรณีสถานบริการหลักควรเปิดโอกาสให้ประชาชนสามารถเลือกสถานบริการหลักได้โดยสมัครใจ กรณีสถานบริการรอง ควรให้ ชุมชนในระดับตำบลหรือหมู่บ้านมีส่วนร่วมในการกำหนดสถานบริการรองที่ชุมชนต้องการ 3. การบริหารโครงการให้เลือกสถานบริการโดยสมัครใจ การบริหารโครงการฯควรมีการกำหนดหลักเกณฑ์และรูปแบบวิธีการให้เลือกสถานบริการจากส่วนกลางโดยทางสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติร่วมกับกระทรวงสาธารณสุข เพื่อให้แต่ละพื้นที่สามารถนำหลักเกณฑ์เหล่านี้ไปปรับให้เข้ากับสภาพของพื้นที่และทรัพยากรทางด้านสาธารณสุขที่มีอยู่ได้อย่างเหมาะสม การประชาสัมพันธ์โครงการฯ สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติควรจะเป็นผู้สนับสนุนการประชาสัมพันธ์โครงการขยายพื้นที่เพื่อให้ประชาชนมีสิทธิเลือกสถานบริการโดยสมัครใจในระดับประเทศ ผ่านช่องทางของสื่อต่าง ๆ ที่สามารถทำได้จากส่วนกลาง ระบบฐานข้อมูลสารสนเทศเพื่อรองรับการลงทะเบียน ระบบฐานข้อมูลสารสนเทศเกี่ยวกับสิทธิหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าของประชาชนเป็นส่วนที่มีความสำคัญอย่างมาก เพราะจากการดำเนินงานในโครงการนำร่อง ฯ ทั้ง 5 จังหวัดในช่วงที่ผ่านมา ค่อนข้างจะมีปัญหากับระบบเชื่อมต่อของฐานข้อมูลเพื่อการออกบัตรทองใหม่ให้แก่ประชาชน ทำให้ต้องเสียเวลาในการตรวจสอบสิทธิและการเปลี่ยนสถานบริการ ควรกำหนดวิธีการที่ชัดเจนและการฝึกอบรมเพิ่มเติมให้แก่เจ้าหน้าที่ได้เข้าใจถึงขั้นตอนและวิธีการเปลี่ยนแปลงฐานข้อมูลในการเลือกสถานบริการใหม่ รวมไปถึงการตรวจสอบสิทธิหลักประกันสุขภาพที่ซ้ำซ้อนกับระบบประกันอื่น ๆ เพื่อทำการแก้ไขให้ถูกต้อง น่าจะได้ทำไปพร้อมกันด้วย