การส่งเสริมประชาคมสื่อมวลชนเพื่อสุขภาพ

Abstract

การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research) ซึ่งดำเนินการในพื้นที่ 4 จังหวัด ใน 4 ภาคของประเทศ ได้แก่ นครราชสีมา ตรัง พิษณุโลก และสมุทรปราการ ระหว่างเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2543 – ตุลาคม พ.ศ. 2544 รวมเวลา 18 เดือน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างเครือข่ายงานสาธารณสุข เครือข่ายสื่อมวลชนและเครือข่ายประชาคมพื้นที่ระดับจังหวัด สร้างกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันในการพัฒนารูปแบบความร่วมมือระหว่างเครือข่ายทั้ง 3 ในการเคลื่อนไหวสังคมระดับท้องถิ่นเพื่อการปฏิรูประบบสุขภาพ ผู้ดำเนินการประกอบด้วยคณะวิจัยส่วนกลางและคณะวิจัยพื้นที่ทั้ง 4 ซึ่งมีขั้นตอนดำเนินการดังนี้ (1) การศึกษาบริบทพื้นที่และจัดทำแผนที่ศักยภาพ (2) การประชุมเชิงปฏิบัติการระหว่างนักวิจัยกับเครือข่ายเป้าหมายในพื้นที่เพื่อกำหนดประเด็นเคลื่อนไหว กำหนดกลุ่มเป้าหมาย และออกแบบกระบวนการเคลื่อนไหว (3) ลงมือปฏิบัติการ (4) ประชุมเชิงปฏิบัติการเพื่อสรุปบทเรียนและสังเคราะห์ชุดความรู้ “บทบาทภาคประชาสังคมกับการสื่อสารเพื่อการปฏิรูประบบสุขภาพ”ผลการดำเนินการพบว่า 1. ในการเคลื่อนไหวสังคมสร้างระเบียบวาระท้องถิ่นด้านสุขภาพนั้น การชูประเด็น “สุขภาพของสังคม” มีความเหมาะสมและเป็นไปได้ง่ายเพราะชุมชนและประชาคมท้องถิ่นมองสุขภาพเป็น “แบบองค์รวม” 2. การสื่อสารที่ทรงพลังในการสร้างระเบียบวาระท้องถิ่นนั้นต้องการการผสมผสานของสื่อมวลชน สื่อท้องถิ่น และสื่อบุคคลอย่างลงตัว ซึ่งต้องมีการออกแบบอย่างเหมาะสมเป็นการเฉพาะแต่ละท้องถิ่นไป 3. ประชาคมสื่อเพื่อสุขภาพสามารถก่อตัวได้ง่ายด้วยการจัดให้มีเวทีพูดคุยกันเป็นประจำในประเด็นปัญหาสุขภาพ โดยเริ่มจากเรื่องใกล้ตัวและอยู่ในความสนใจของผู้คนในท้องถิ่นนั้นๆ ซึ่งกลุ่มผู้มีส่วนได้เสีย ผู้นำทางความคิด นักวิชาการ-นักวิชาชีพ สื่อมวลชน และสื่อท้องถิ่นคือส่วนประกอบที่สำคัญ 4. ประชาคมท้องถิ่นมีบทบาททั้งในฐานะที่เป็น “กระบวนการเรียนรู้” และ “ขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อการเปลี่ยนแปลง” ซึ่งมีส่วนสำคัญในการกระตุ้นความสนใจ การมีส่วนร่วม ตลอดจนสร้างการเรียนรู้จากการปฏิบัติจริงในท้องถิ่นเอง