การศึกษาลักษณะของโรงพยาบาลในประเทศไทยที่มีผลดำเนินการขาดทุนหรือกำไรหลักจากปีแรกของการมีหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อที่จะศึกษาลักษณะของโรงพยาบาลในประเทศไทยที่มีผลดำเนินการขาดทุนเปรียบเทียบกับโรงพยาบาลที่มีผลดำเนินการกำไร โดยวิเคราะห์จากข้อมูลของโรงพยาบาลทั่วประเทศที่สังกัดกระทรวงสาธารณสุขจำนวน 640 โรงพยาบาล ซึ่งข้อมูลเหล่านี้เป็นข้อมูลที่เก็บรวบรวมเพื่อใช้ในการบริหารจัดการในปีงบประมาณ 2545 การศึกษานี้จะอาศัยการวิเคราะห์แบบ 2 ภาคส่วนในการศึกษาโอกาสที่โรงพยาบาลจะดำเนินการขาดทุนและจำนวนเงินที่ขาดทุนโดยใช้วิธีการวิเคราะห์ความถดถอยแบบ Logistic regression และ Ordinary least-squares regression ตามลำดับ ผลการวิจัยพบว่าตัวแปรหลายตัวในกลุ่มของการบริหารจัดการการบริการ และลักษณะของตลาดโรงพยาบาลมีความสัมพันธ์อย่างมีนัยสำคัญกับโอกาสที่โรงพยาบาลจะมีผลดำเนินการขาดทุน พบว่าการเพิ่มค่าเฉลี่ยของสัดส่วนระหว่างวันนอนของผู้ป่วยที่ใช้สิทธิประกันสุขภาพถ้วนหน้าต่อจำนวนผู้ป่วยที่ใช้สิทธินี้ทั้งหมดและความหนาแน่นของจำนวนโรงพยาบาลที่ตั้งใกล้เคียงกันจะทำให้โรงพยาบาลมีโอกาสสูงขึ้นที่จะมีผลดำเนินการขาดทุน ในขณะที่การเพิ่มค่าเฉลี่ยของสัดส่วนระหว่างจำนวนวันนอนของผู้ป่วยที่ใช้สิทธิรักษาพยาบาลของข้าราชการต่อจำนวนผู้ป่วยที่ใช้สิทธินี้จะลดโอกาสที่โรงพยาบาลจะมีผลดำเนินการขาดทุน ผลอันนี้เกิดขึ้นทำนองเดียวกันในผู้ป่วยที่ใช้สิทธิประกันสังคม ในส่วนของผลการศึกษาของอัตราส่วนจำนวนผู้ป่วยต่อจำนวนบุคลากรของโรงพยาบาลนั้นพบว่ามีความสัมพันธ์เชิงบวกกับโอกาสที่โรงพยาบาลที่มีผลดำเนินการขาดทุน ทั้งนี้จะต้องระมัดระวังในการแปลผลเนื่องจากมีผลของรายจ่ายในส่วนของเงินเดือนแฝงอยู่ในตัวแปรดังกล่าวเข้ามาเกี่ยวข้อง ซึ่งไม่ได้นำมาศึกษาในการวิจัยนี้ ส่วนจำนวนเงินที่ขาดทุนของโรงพยาบาลที่ดำเนินการขาดทุนนั้น นอกเหนือจากจะมีความสัมพันธ์กับตัวแปรในกลุ่มของการบริหารจัดการ การบริการและลักษณะของตลาดโรงพยาบาลแล้วยังมีความสัมพันธ์กับลักษณะของโรงพยาบาลด้วย พบว่าโรงพยาบาลที่มีขนาดใหญ่และโรงพยาบาลที่ตั้งอยู่ในเขตภาคกลางของประเทศไทยจะมีจำนวนเงินที่ขาดทุนสูงกว่าโรงพยาบาลที่ตั้งอยู่ในเขตอื่นๆ ผลการวิจัยพบว่าการบริหารจัดการในเรื่องของจำนวนบุคลากรของโรงพยาบาล การบริหารคลังยาและจำนวนวันที่ผู้ป่วยนอนโรงพยาบาลจะช่วยควบคุมจำนวนเงินที่ขาดทุนได้ โดยสรุปปัญหาหรือลักษณะของโรงพยาบาลส่วนใหญ่ที่มีความสัมพันธ์กับการขาดทุนของโรงพยาบาลจะสามารถอาศัยการบริหารจัดการมาช่วยปรับปรุงแก้ไขได้ การศึกษานี้จะช่วยให้ผู้ออกนโยบายเข้าใจสถานการณ์การขาดทุนของโรงพยาบาลในประเทศไทยหลังจากที่มีโครงการประกันสุขภาพถ้วนหน้า และช่วยเป็นข้อมูลในการวางนโยบายเพื่อแก้ปัญหาการขาดทุนของโรงพยาบาล