การสังเคราะห์วิสัยทัศน์ของประชาคมเภสัชกรสำหรับการปฏิรูประบบสาธารณสุขภาพ

Abstract

การสังเคราะห์วิสัยทัศน์ของประชาคมเภสัชกรสำหรับการปฏิรูประบบสุขภาพวัตถุประสงค์เพื่อระดมความคิดของประชาคมเภสัชกรเครือข่ายหลักและสังเคราะห์เป็นวิสัยทัศน์ของระบบสุขภาพแห่งชาติที่ต้องการเพื่อสังเคราะห์ให้เห็นบทบาทของเภสัชกรในมิติใหม่ คือบทบาทที่สามารถจะเป็นกำลังขับเคลื่อนระบบสุขภาพแห่งชาติตามที่ต้องการเพื่อเสนอตัวอย่างระบบงานที่น่าจะมีการปฏิรูป หรืองานที่อาจเป็นจุดเริ่มต้นของระบบงานเภสัชกรรมในมิติใหม่วิธีการศึกษาประชากรและการสุ่มตัวอย่างกลุ่มตัวอย่างเป็นเภสัชกร หรือเป็นตัวแทนบุคลากรอื่นที่ไม่ใช่เภสัชกรที่มาจากหลากหลายวิชาชีพ โดยมีคุณสมบัติในการเป็นผู้นำทางความคิด (Opinion leader) มีส่วนได้รับผลกระทบ (Stakeholders) และเคยสัมผัสกับเภสัชกร หรือระบบเภสัชกรรมมาก่อน เช่น เจ้าของร้านขายยา องค์กรเอกชน แพทย์ พยาบาล สื่อมวลชน ผู้นำชุมชน รวมทั้งประชาชนผู้ใช้ยา คัดเลือกกลุ่มตัวอย่างโดยใช้วิจารณญาณ (Judgement Sampling) ของผู้รับผิดชอบโครงการเป็นหลัก กลุ่มตัวอย่างเป็นตัวแทนของประชาชน 4 ภาคคือ ภาคกลาง ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ คัดเลือกได้ผู้เข้าร่วมประชุมที่เป็นเภสัชกรและบุคลากรอื่นคิดเป็นสัดส่วน 2.17 ต่อ 1 (เภสัชกร 152 และบุคลากรอื่น 70 คน) โดยมีสัดส่วนเป็น 36 : 7 (5.14 : 1) ในภาคกลาง, 29 : 12 (2.42 : 1) ในภาคเหนือ, 20 : 11 (1.82 : 1) ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ, 28 : 23 (1.22 : 1) ในภาคใต้ และครั้งสุดท้ายรวมตัวแทนจาก 4 ภาค ได้สัดส่วนเป็น 39 : 17 (2.29 : 1)วิธีการรวบรวมข้อมูลโครงการนี้ ใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative research) โดยการเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการสังเกตแบบมีส่วนร่วมและจากเอกสารการประชุม ซึ่งมีการจัดประชุมระดมความคิด 5 ครั้งในภาคกลาง (จังหวัดนครปฐม) ภาคเหนือ (จังหวัดเชียงใหม่) ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (จังหวัดอุดรธานี) ภาคใต้ (จังหวัดสงขลา) และรวม 4 ภาค (จังหวัดกาญจนบุรี) ระหว่างวันที่ 28 เม.ย. ถึง 8 ก.ค. 2543 โดยใช้วิธีการประชุมแบบมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ร่วมกันเพื่อสร้างอนาคตเป็นหลัก (Future Search Conference, FSC) ยกเว้นภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่ใช้เทคนิคการระดมความคิดในการวางแผนพัฒนา (Appreciation Influence Control, AIC)สรุปผลระบบสุขภาพไทยวิธีคิดและปรากฏการณ์ปัญหาสุขภาพประชาชนไม่พึ่งตนเอง หวังพึ่งหมอและกินแต่ยารับอิทธิพลจากกระแสตะวันตก ซึ่งกระทบต่อสังคมไทยทั้งทางเศรษฐกิจ การเมือง สังคม และวัฒนธรรม ทำให้เกิดการเปลี่ยนพฤติกรรมและการดำเนินชีวิตที่ส่งผลต่อสุขภาพ เช่น การกินอาหารจานด่วน การไม่ดูแลสุขภาพตนเองไม่รู้สิทธิของตนเอง เช่น ไม่กล้าแสดงความคิดเห็นร่วมกับแพทย์บุคลากรทางการแพทย์ เช่น แพทย์ เภสัชกร ฯมุ่งการรักษาโรค ไม่รักษาคน ไม่เห็นคุณค่าของคนคิดแบบแยกส่วน ไม่มององค์รวมของผู้ป่วย ไม่ทำงานเป็นทีมทำงานแบบตั้งรับ ไม่คำนึงถึงการป้องกันหรือส่งเสริมสุขภาพทำงานเชิงธุรกิจ เช่น แพทย์พาณิชย์ เภสัชกรแขวนป้ายรับแนวคิดแบบตะวันตก ลืมภูมิปัญญาท้องถิ่นในเรื่องสุขภาพและยา รวมทั้งสมุนไพรบางครั้งไม่คำนึงถึงจรรยาบรรณแห่งวิชาชีพ1.3 ระบบการบริหารจัดการไม่มีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะระบบราชการที่ไม่กระจายอำนาจไม่มีอิสระ ได้รับอิทธิพลทางการเมืองสูงประชาชนไม่สามารถเข้าถึงบริการได้การขาดหลักประกันสุขภาพสำหรับประชาชนทั่วไป รวมทั้งความไม่เป็นธรรมในระบบบริการวิสัยทัศน์ประชาคมเภสัชกรรมในระบบสุขภาพไทยวิสัยทัศน์วิชาชีพเภสัชกรรมที่จะตอบสนองต่อวิสัยทัศน์ระบบสุขภาพ แบ่งเป็น 4 ประเด็น คือ นโยบาย การบริการ บุคลากร และ ระบบบริหารจัดการนโยบายปรับกระบวนทัศน์ของผู้ที่อยู่ในระบบการมีส่วนร่วมของประชาชนในการดูแลสุขภาพกระจายอำนาจจากส่วนกลางฟื้นฟูภูมิปัญญาท้องถิ่นเพื่อการพึ่งตนเองส่งเสริมสิทธิผู้บริโภคการบริการประกันคุณภาพบริการ เพื่อคุมครองผู้บริโภคและเพิ่มคุณภาพชีวิตของประชาชนสร้างสุขภาพ ส่งเสริมให้ประชาชนพึ่งตนเอง และป้องกันโรคใช้ข้อมูลข่าวสารให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ประชาชนการมีส่วนร่วมของชุมชนในการให้บริการระบบเครือข่ายเพื่อความต่อเนื่องในการบริการทุกระดับบุคลากรมีสำนึกสาธารณะยึดถือผู้ป่วยเป็นศูนย์กลางมองสุขภาพองค์รวมทั้งกาย จิต สังคม และจิตวิญญาณให้บริการที่มีคุณภาพ ทำงานเป็นทีมในระบบบริการพัฒนาให้ทันกับวิทยาการใหม่ๆมีคุณธรรม และ จรรยาบรรณแห่งวิชาชีพมีการกระจายตัวที่เหมาะสมทั่วประเทศระบบบริหารจัดการระบบประกันสุขภาพที่เสมอภาคและมีประสิทธิภาพมีระบบยาที่มีประสิทธิภาพ มีพื้นฐานมาจากการวิจัยและพัฒนาภูมิปัญญาท้องถิ่นเพื่อการพึ่งตนเองในเรื่องยาโปร่งใส สามารถตรวจสอบได้ชุมชนเข้มแข็ง ประชาชนมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการ และการตัดสินใจยุทธศาสตร์ทางเภสัชกรรมเพื่อปฏิรูประบบสุขภาพจากวิสัยทัศน์วิชาชีพเภสัชกรรมที่จะตอบสนองต่อวิสัยทัศน์ระบบสุขภาพนั้น นำมากำหนดยุทธศาสตร์สำหรับวิชาชีพเภสัชกรรมได้ดังต่อไปนี้มีองค์กรวิชาชีพ ที่เป็นสหวิชาชีพด้านสาธารณสุข ซึ่งมีหน้าที่ดังนี้กำหนดนโยบายการบริหารส่งเสริมการวิจัยในสหวิชาชีพเพื่อการบริการประชาชนเผยแพร่บทบาทหน้าที่ของสหวิชาชีพเพื่อความเข้าใจแก่ประชาชนเป็นศูนย์กลางรับเรื่องราวร้องทุกข์จากประชาชนผลิตบุคลากรทางเภสัชกรรม ที่มีคุณสมบัติดังนี้เกิดระบบคุณค่า และรักษาวัฒนธรรมตะวันออกเป็นเภสัชกรที่มีความรู้ เกิดปัญญามีจรรยาบรรณเป็นแนวทางในการประกอบวิชาชีพมีทักษะการประกอบวิชาชีพ สามารถบูรณาการองค์ความรู้เพื่อการปฏิบัติงานจริงทำหน้าที่เป็นส่วนหนึ่งของผู้ให้บริการพื้นฐาน (Primary care provider) ในระบบบริการในชุมชนสร้างระบบการประกันสุขภาพชุมชน เพื่อการมีส่วนร่วมของชุมชนเป็นกองทุนชุมชน รวมเงินมาจากประชาชน (และจากรัฐ) เพื่อให้ความคุ้มครองเรื่องสุขภาพแก่สมาชิกส่งเสริมการป้องกันโรค และส่งเสริมสุขภาพ เป็นกิจกรรมหลักกองทุนซื้อบริการสุขภาพจากผู้ให้บริการ เช่น ร้านขายยา แพทย์แผนไทย และอื่นๆประชาชนมีส่วนร่วมในการตัดสินใจในนโยบาย การดำเนินงาน รวมทั้งร่วมจ่ายเมื่อใช้บริการระบบยาเป็นระบบผสมผสานระหว่างแผนตะวันตกและตะวันออกเน้นการวิจัยและพัฒนายาเพื่อการพึ่งตนเองในเรื่องยาโดยอาศัยภูมิปัญญาท้องถิ่น เช่น สมุนไพรมีการประกันคุณภาพยาที่เป็นสากลสร้างระบบการกระจายยาที่มีประสิทธิภาพ โปร่งใส และตรวจสอบได้ส่งเสริมให้เกิดการใช้ยาอย่างเหมาะสม และคุ้มค่า (cost-effective) ในทุกระดับสร้างเครือข่ายข้อมูลข่าวสารที่เชื่อมโยงในระบบสุขภาพรวมทั้งเข้าถึงประชาชนทั่วไปส่งเสริมบทบาทของเภสัชกรรมชุมชนในฐานะของผู้ให้บริการพื้นฐาน (Primary care provider) ให้เป็นบริการเชิงรุก