พยาบาลและระบบบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ

Abstract

รายงานวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อจัดให้มีกระบวนการพัฒนาแนวคิดในการจัดและให้บริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ ในชุมชน ภายใต้บริบทของสังคมวัฒนธรรมและการปฏิรูประบบสุขภาพในอนาคต โดยมุ่งเน้นบทบาทของวิชาชีพการพยาบาลเป็นหลัก ภายใต้ความร่วมมือของสภาการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มหาวิทยาลัยบูรพา มหาวิทยาลัยมหิดล มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ และภาควิชาพยาบาลศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี โดยมีรูปแบบการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมที่ใช้การศึกษาทางระบาดวิทยาและวิจัยเชิงคุณภาพที่เน้นการมีส่วนร่วมของผู้ที่เกี่ยวข้อง กลุ่มเป้าหมายที่ทำการศึกษา คือ ผู้ใช้บริการหรือ ประชาชน ผู้นำชุมชนหรือองค์กรในชุมชนและผู้ให้บริการ คือ พยาบาล หรือผู้ร่วมวิชาชีพด้านสุขภาพร่วมกันสะท้อนความคิดเห็นต่อสถานการณ์ใช้บริการด้านสุขภาพแก่ประชาชนในชุมชนภายใต้บริบทของสังคมและวัฒนธรรมและระบบสุขภาพไทยในปัจจุบันและทำให้เกิดการวิเคราะห์ถึงรูปแบบของระบบและบทบาทของพยาบาลที่สามารถให้บริการสุขภาพเพื่อพัฒนาความสามารถในการดูแลสุขภาพของตนเองและชุมชน โดยหาแนวทางประสานงานกับองค์กรท้องถิ่นและกำหนดนโยบายและแผนกลยุทธ์ที่เหมาะสมในการพัฒนาสุขภาพของประชาชนในท้องถิ่น โดยข้อค้นพบที่ได้ในการศึกษาครั้งนี้เป็นการสังเคราะห์ผลจากความต้องการสุขภาพและลักษณะบริการสุขภาพในระดับปฐมภูมิของการศึกษาจาก 6 พื้นที่ สรุปเป็นข้อค้นพบดังนี้ ปรัชญาในการจัดบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิที่ต้องการ เป็นจุดเชื่อมต่อระหว่างประชาชน กับระบบบริการสุขภาพ ที่เข้าถึงง่าย จัดให้ประชาชนทุกกลุ่มวัยอย่างเป็นองค์รวม ต่อเนื่อง ผสมผสานและครอบคลุมทุกมิติของการดูแลสุขภาพ รวมถึงการประสานเชื่อมกับหน่วยบริการอื่นๆ และการส่งต่อผู้ป่วยไปรับบริการที่เหมาะสม โดยเน้นการพัฒนาศักยภาพของประชาชนและครอบครัวในการดูแลตนเอง การใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นและการมีส่วนร่วมของชุมชน โครงสร้างของการบริการสุขภาพในระดับปฐมภูมิตามศักยภาพของแต่ละภูมิภาคที่ทำการศึกษา โดยคำนึงถึงกลยุทธ์ในการจัดบริการ กิจกรรมการจัดบริการ คุณสมบัติและสมรรถนะของผู้ให้บริการ การบริหารจัดการงบประมาณ กำลังคน สถานบริการ คุณภาพการบริการและเครือข่ายการบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิตามลักษณะบริบทสังคมและวัฒนธรรมการบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิในภาคนั้นๆ เงื่อนไขแห่งคุณภาพระบบบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิรัฐมีนโยบายการจัดบริการที่ชัดเจน ที่ครอบคลุมตามลักษณะของระบบการดูแลสุขภาพระดับปฐมภูมิที่พึงประสงค์และมีการสร้างกลไกการจัดการระบบ การเงินและการพัฒนาบุคลากรผู้ให้บริการในระดับวิชาชีพต้องมีจำนวนเพียงพอที่สามารถให้บริการแก่ประชาชนในพื้นที่บริการที่กำหนด ได้อย่างทั่วถึงและครอบคลุมบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ สัดส่วนต่อประชากรในพื้นที่บริการที่ดีที่สุดคือ 1:3000 ต้องมีกฎหมายรองรับการปฏิบัติงานต้องมีมาตรฐานการให้บริการและมีการควบคุมคุณภาพการให้บริการ ต้องมีการทำงานอย่างเป็นเครือข่าย ซึ่งข้อเสนอจากผลการวิจัยที่เสนอคือ 1) รัฐมีนโยบายและมาตรการทางการเงิน มาตรการจัดสรรทรัพยากร มาตรการทางกฎหมาย มาตรการการผลิตและพัฒนากำลังคน มาตรการการกระจายอำนาจและการมีส่วนร่วมการดูแลสุขภาพ 2) สภาวิชาชีพต้องบัญญัติข้อกฎหมายรองรับการปฏิบัติงานผู้ให้บริการ จัดทำมาตรฐานและแนวทางในการให้บริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ มีมาตรการควบคุม ตรวจสอบและประเมินผล และสร้างความเข้าใจกับสมาชิกในด้านแนวคิดและบทบาทวิชาชีพ 3) สมรรถนะและศักยภาพผู้ให้บริการที่เป็นไปได้มากที่สุดคือ พยาบาลวิชาชีพ 4) การจัดโครงสร้างการบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิในโครงสร้างเดิมที่ต้องพัฒนาศักยภาพ หรือโครงสร้างใหม่ที่กำหนดพื้นที่บริการต่อสัดส่วนประชากร ทั้งระบบเครือข่ายและสัญญาจ้าง 5) ความร่วมมือจากสถาบันการศึกษาที่ต้องผลิตพยาบาลให้มีสมรรถนะครอบคลุมการให้บริการ 6) สถานบริการสุขภาพหรือหน่วยงานบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิที่ต้องกำหนดแผนและนโยบายด้านงบประมาณ ความร่วมมือระหว่างสถาบันการศึกษาและการสนับสนุนด้านต่างๆ 7) องค์กรวิชาชีพระดับพื้นที่ร่วมสร้างความเข้าใจ วางรากฐานความคิดแก่ผู้ร่วมวิชาชีพ กำหนดมาตรฐานการบริการและคุณภาพและพัฒนาเครือข่ายการประกอบอาชีพอิสระในชุมชน