สถานภาพการดำเนินงานสื่อสารสุขภาพของหนังสือพิมพ์รายวัน

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทราบปริมาณและรูปแบบการนำเสนอเนื้อหาสุขภาพของสื่อหนังสือพิมพ์ ระบุบุคคลผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการนำเสนอเนื้อหาสุขภาพทางหนังสือพิมพ์ การให้ความสำคัญแก่การนำเสนอเนื้อหาสุขภาพข้อจำกัดในการทำงาน การตระหนักถึงบทบาทและหน้าที่ของบุคคลดังกล่าว รวมทั้งให้ทราบถึงความต้องการ วิธีการเข้าถึง การตอบสนองต่อข่าวสารสุขภาพของผู้รับสารเนื้อหาสุขภาพจากหนังสือพิมพ์ โดยวิธีวิจัยประกอบด้วยการวิเคราะห์เนื้อหาหนังสือพิมพ์ไทยรัฐ มติชน กรุงเทพธุรกิจ โพสต์ทูเดย์ ผู้จัดการ และแนวหน้า ในช่วงเดือนกันยายน 2547 รวมทั้งสิ้น 84 ฉบับ วิธีสัมภาษณ์เจาะลึก ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการเสนอเนื้อหาสุขภาพทางหนังสือพิมพ์ทั้ง 6 ฉบับ จำนวน 33 คน และการสนทนากลุ่มผู้รับสาร จำนวน 6 กลุ่ม จำแนกตามเพศ ช่วงอายุ และพฤติกรรมการอ่านเนื้อหาสุขภาพในหนังสือพิมพ์การวิจัยพบว่า เนื้อหาสุขภาพที่ปรากฏในหนังสือพิมพ์รายวันมีเรื่องเกี่ยวกับโรคมากที่สุด และพบการนำเสนอสาระด้านการป้องกันโรคมากที่สุด รวมทั้งปรากฏการนำเสนอในรูปแบบคอลัมน์มากที่สุด เนื้อหาสุขภาพปรากฏในส่วนเนื้อในและส่วนพิเศษ ในหน้าสตรี วิทยาการ ชีวิตสุขภาพ และ ต่างประเทศ ตลอดจนหน้าแรกของหนังสือพิมพ์ด้วยเช่นกัน ขณะที่ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการเสนอเนื้อหาสุขภาพ ประกอบด้วย บรรณาธิการ หัวหน้าข่าว ผู้สื่อข่าว ผู้เขียนคอลัมน์ และแหล่งข้อมูลที่เป็น ผู้เชี่ยวชาญและผู้ประสานการให้ข้อมูล เมื่อพิจารณาบทบาทการเสนอพบว่า บรรณาธิการ หัวหน้าข่าว ผู้เขียนคอลัมน์ มีบทบาทในการคัดกรองเนื้อหาที่จะนำเสนอ โดยพิจารณาเลือกจากเรื่องที่ส่งผลกระทบต่อประชาชนเป็นหลัก ทั้งนี้ ต้องสอดคล้องกับแนวนโยบายของหนังสือพิมพ์ นอกจากนี้ ยังพบว่า ผู้สื่อข่าว และผู้เขียนคอลัมน์เป็นผู้ที่มีบทบาทด้านการเรียบเรียงนำเสนอ ส่วนบทบาทด้านการให้ข้อมูลสำหรับการนำเสนอ เป็นบทบาทของผู้เป็นแหล่งข้อมูล โดยแหล่งข้อมูลสุขภาพ ประกอบด้วย แหล่งข้อมูลบุคคล แหล่งข้อมูลองค์กรทั้งภาครัฐและภาคเอกชน แหล่งข้อมูลประเภทเอกสาร รวมถึงแหล่งข้อมูลประเภทสื่ออื่น ๆ ทั้งในและต่างประเทศผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการเสนอเนื้อหาสุขภาพทุกกลุ่มตระหนักถึงบทบาทในการนำเสนอเนื้อหาสุขภาพของตน และให้ความสำคัญกับการเสนอเนื้อหาสุขภาพ บรรณาธิการ หัวหน้าข่าว และผู้สื่อข่าว มีความต้องการเนื้อหาสุขภาพที่มีผลกระทบในวงกว้าง ผู้อ่านนำไปใช้ประโยชน์ได้ สอดคล้องกับแนวทางของหนังสือพิมพ์ อุปสรรคสำคัญในการนำเสนอเนื้อหาสุขภาพ ประกอบด้วย ความยากของเนื้อหาและศัพท์เฉพาะด้านสุขภาพ การขาดความรู้ความเข้าใจในเนื้อหา ผลประโยชน์แฝงทางธุรกิจ และแนวนโยบายของหนังสือพิมพ์จากการสนทนากลุ่มพบว่า หนังสือพิมพ์เป็นสื่อที่สามารถเข้าถึงผู้รับสารทุกเพศและทุกช่วงอายุ ผู้รับสารระบุชัดเจนว่า ตนเองไม่ได้คาดหวังการได้รับข้อมูลสุขภาพเป็นหลักจากการเปิดรับหนังสือพิมพ์ โดยเนื้อหาสุขภาพจะเป็นเนื้อหาลำดับท้าย ๆ ที่ผู้รับสารเลือกอ่าน ส่วนเนื้อหา และข่าวสารสุขภาพที่ต้องการขึ้นอยู่กับความสนใจตามช่วงอายุและเพศ รวมถึงความใส่ใจด้านสุขภาพของแต่ละบุคคล และปูมหลังความเจ็บป่วยของตนเอง และ / หรือ คนในครอบครัว ผู้รับสารที่อ่านเนื้อหาสุขภาพในหนังสือพิมพ์เป็นประจำมักจะติดตามอ่านคอลัมน์ประจำในหนังสือพิมพ์ที่ตนอ่าน รวมทั้งอ่านคอลัมน์สุขภาพอื่น ๆ และมีการเสาะแสวงหาข่าวสารจากสื่ออื่น ๆ ร่วมด้วย สำหรับผู้รับสารซึ่งไม่ได้อ่านเนื้อหาสุขภาพในหนังสือพิมพ์เป็นประจำ มีการติดตามเนื้อหาสุขภาพทางหนังสือพิมพ์อย่างไม่ต่อเนื่อง ไม่กระตือรือร้นในการแสวงหาข้อมูลสุขภาพ ยกเว้นกรณีที่ตนหรือคนในครอบครัวมีการเจ็บป่วย หลายคนในกลุ่มนี้เป็นผู้รับสารสุขภาพเป็นประจำจากสื่ออื่น นอกจากนี้ ยังพบว่าผู้รับสารมีการตอบสนองต่อเนื้อหาสุขภาพ 3 ลักษณะ ได้แก่ นำข้อมูลที่ได้รับไปใช้ทันที ในกรณีข้อมูลนั้นสอดคล้องกับสถานการณ์หรือความต้องการของตนเอง แนะนำข้อมูลให้กับคนรอบข้างกรณีที่ข้อมูลมีความสอดคล้องกับสถานการณ์หรือความต้องการของบุคคลนั้น และสะสมข้อมูลข่าวสารที่ได้รับจากสื่อต่าง ๆ เพื่อสร้างและรักษาฐานข้อมูลส่วนบุคคล