การค้นหาแนวคิดเรื่องสิทธิและความเป็นธรรมในสุขภาพจากมุมมองทางสังคมและวัฒนธรรมเพื่อการปฏิรูปการดูแลสุขภาพในประเทศไทย

Abstract

การค้นหาแนวคิดเรื่องสิทธิและความเป็นธรรมในสุขภาพจากมุมมองทางสังคมและวัฒนธรรมเพื่อการปฏิรูปการดูแลสุขภาพในประเทศไทย การค้นหาแนวคิดเกี่ยวกับสิทธิและความเป็นธรรมทางสุขภาพ จากมุมมองของสังคมและ วัฒนธรรมไทย เป็นงานวิจัยที่พยายามทำความเข้าใจ ประการแรก เกี่ยวกับการรับรู้และ การให้ความหมาย ของคำว่า สิทธิสุขภาพ และความเป็นธรรมทางสุขภาพ ในกลุ่มประชากรต่างๆ ในประเทศไทยว่าเป็นอย่างไร โดยให้ประชาชน เป็นผู้แสดงมโนทัศน์ และทัศนะร่วมกันจากมุมมอง ในฐานะที่เป็นผู้แทนชาวบ้านกลุ่มอื่นๆ ในภูมิภาคของตน การแสดงความคิดเห็น สร้างกรอบความคิด และ การตีความร่วมกันนี้ได้มาจากกระบวนการกาสัมภาษณ์กลุ่ม (focus group) ประการที่สอง งานวิจัยนี้พยายามที่จะให้เกิดความเข้าใจถึงความต้องการ และความคาดหวัง ของประชาชนต่อ การบริการสาธารณสุขในประเทศไทย เพื่อนำความรู้ดังกล่าวมาพิจารณาร่วมในการหาทิศทาง หรือ รูปแบบที่เหมาะสม เพื่อการนำไปใช้ในการปฏิรูปการดูแลสุขภาพ ที่มุ่งไปสู่ความเป็นธรรม โดยสอดคล้อง กับหลักสิทธิมนุษยชน ผู้วิจัยหวังเป็นอย่างยิ่งว่า องค์ความรู้ที่ถ่ายทอดมาจากการ คิดร่วมกันของประชาชน จะเป็นข้อมูลสำคัญในการกำหนดนโยบายและวางแผนพัฒนาและปฏิรูป ระบบสาธารณสุขต่อไป จากการวิจัยครั้งนี้ทำให้ทราบว่ากลุ่มประชาสังคมและองค์กรของประชาชนที่มีอยู่ในปัจจุบัน ในแต่ละภูมิภาค ยังไม่มีความตื่นตัวในเรื่องของสิทธิสุขภาพเท่าใดนัก และเมื่อพูดถึงสิทธิและความเป็นธรรม แนวคิดของประชาชนยังมีความหลากหลาย บางกลุ่มเน้นสิทธิตามหลักกฏหมาย บางกลุ่มเน้นความสามารถ ในการเลือกกระทำของบุคคล บางกลุ่มจะเน้นสิทธิที่ทั้งบุคคลและชุมชน พึงมี พึงเป็น พึงได้ ส่วนอีกมุมมองหนึ่งมองว่าสิทธิเป็นเรื่องของสังคม (social) ของส่วนรวม (public) และ วัฒนธรรม ที่พึงปฏิบัติตามประเพณี ตามแนวทางของความถูกต้องที่วางไว้ในหลักพุทธศาสนา ซึ่งในกรณีนี้เห็นได้ชัด ในกลุ่มองค์กรประชาชน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ และในบางกรณี จะไม่แยกคำว่าสิทธิออกจากหน้าที่ ประชาชนส่วนใหญ่ยังเห็นว่า สถานการณ์ทางสังคมปัจจุบันนั้น ประชาชนไม่มีสิทธิที่จะเข้าไปกำหนดสิทธิของตน ส่วนความเป็นธรรมนั้น เป็นเรื่องที่เป็นนามธรรม มักจะแยกไม่ออกกับคำว่า ชอบธรรม โดยที่ประชาชนส่วนใหญ่ยังตีความ หมายเหมือนกับคำว่าเท่าเทียมกัน โดยเฉพาะเรื่องการไม่ได้รับการบริการทางการแพทย์อย่าง เท่าเทียมกัน มีการเลือกปฏิบัติ ระหว่างคนมี กับคนยากจน จากเจ้าหน้าที่ทางการแพทย์ นั่นหมายถึง การปฏิบัติอย่างไม่เป็นธรรม ตามที่องค์กรประชาชนส่วนใหญ่มอง สิทธิสุขภาพที่ผู้ให้สัมภาษณ์มักจะให้ความหมายคือ สิทธิที่เกี่ยวข้องกับการบริการดูแลรักษาพยาบาล สิทธิที่จะมีสุขภาพดี สิทธิที่เกี่ยวกับการส่งเสริมการมีสุขภาพดี สิทธิสุขภาพในฐานะที่เป็น สิทธิมนุษยชน เป็นสิทธิพื้นฐาน และสิทธิที่จะได้รับรู้ข่าวสารและข้อมูลเกี่ยวกับสุขภาพของตน ปัญหาที่องค์กรประชาชนพบ ในเรื่องของความไม่เป็นธรรมทางสุขภาพนั้น เป็นเรื่องของการถูกเลือก ปฏิบัติจากทางเจ้าหน้าที่ของสถานพยาบาล และแพทย์ โดยเฉพาะในเรื่องของชนชั้น ที่ประชาชนถูกมองว่าเป็นชนชั้นที่ด้อยกว่า และไม่มีสิทธิ ที่จะรู้หรือเรียกร้องจากผู้มีอำนาจได้