การพัฒนาระบบบริการสุขภาพในจังหวัดชายแดนใต้

Abstract

วิกฤตในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ เริ่มมีความรุนแรงมากขึ้นตั้งแต่ เดือนมกราคม พ.ศ. 2547 เป็นภาวะวิกฤติที่ทำให้เกิดผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของประชาชนทุกระดับอย่างรุนแรง ผลกระทบเกิดขึ้นในทุกภาคส่วนของจังหวัดปัตตานี ยะลา นราธิวาส และพื้นที่บางส่วนของจังหวัดสงขลา จากข้อมูลเบื้องต้นพบว่าภาวะวิกฤติเช่นนี้ส่งผลกระทบถึงระบบบริการสุขภาพโดยเฉพาะการจัดบริการในพื้นที่ชนบท บริการผู้ป่วยนอกในระดับสถานีอนามัยลดลง ในโรงพยาบาลมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น และพบปัญหาในระบบบริการส่งต่อระหว่างสถานบริการกรณีผู้ป่วยหนัก บุคลากรเกิดความวิตกกังวลต่อสถานการณ์และความปลอดภัย เกิดการโยกย้ายของบุคลากรจากชนบทสู่เมือง และจากเมืองในพื้นที่เสี่ยงสูงสู่จังหวัดอื่น วัตถุประสงค์ เพื่อกำหนดยุทธศาสตร์และแนวทางในการแก้ปัญหา อันจะนำไปสู่การปรับการบริหารจัดการระบบบริการสุขภาพภายใต้วิกฤติทั้งในปัจจุบันและในอนาคต อีกทั้งเป็นการทดลองใช้ต้นแบบการจัดการระบบสุขภาพในพื้นที่ชายแดนภาคใต้ ควบคู่กับการแก้ปัญหา ผลการศึกษาใน 4 ประเด็น 1) ระบบมาตรฐานความปลอดภัยของสถานบริการมีการพัฒนารูปแบบการจัดการด้านความปลอดภัย ซึ่งมีหลักการสำคัญคือ การปรับระบบความปลอดภัยจาก soft target ไปเป็น hard target การสร้างภูมิคุ้มกันให้กับหน่วยบริการ โดยมีชุมชนเป็นเกราะกำบัง และการวางตัวเป็นกลาง 2) การบริการในภาวะฉุกเฉินและระบบส่งต่อมีการพัฒนาศูนย์ประสานงานส่งต่อในระดับเขต จังหวัด และเครือข่ายแพทย์ผู้เชี่ยวชาญอย่างเป็นรูปธรรม แต่ยังขาดคุณภาพของการดูแลส่งต่อจากจุดเกิดเหตุมายังสถานบริการ นอกจากนี้บุคลากรมีความกังวลเรื่องความปลอดภัยระหว่างการส่งต่อ 3) ด้านระบบการเงิน การคลัง งบประมาณ มีการสนับสนุนงบประมาณ ทั้งในส่วนการดำเนินการ การลงทุน ค่าตอบแทนให้สถานบริการในพื้นที่เพิ่มขึ้น ในขณะเดียวกันมีค่าใช้จ่ายเพิ่มขึ้น โดยภาพรวมมีสภาพการเงินเพิ่มขึ้นเล็กน้อย 4) ด้านระบบการบริหารทรัพยากรบุคคล รวมถึงการสร้างแรงจูงใจ สภาพความขาดแคลนบุคลากรในพื้นที่ยังดำรงอยู่ ถึงแม้จำนวนบุคลากรภาพรวมมากกว่าเกณฑ์เฉลี่ยประเทศเล็กน้อย ทั้งนี้เพราะภาระงานที่เพิ่มขึ้นจากสถานการณ์ โดยมีความขาดแคลนแพทย์เฉพาะทางในสาขาศัลยศาสตร์มากที่สุด