แนวทางการศึกษาหลักการชดเชยของศาลในคดีสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ

Abstract

การศึกษานี้ได้ใช้ข้อมูลจากกรณีศึกษาในประเทศไทย 6 กรณีเพื่อศึกษาถึงหลักการการกำหนดค่าชดเชยให้กับผู้ได้รับผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ โดยให้ค่าชดเชยที่ศาลกำหนดขึ้นสะท้อนความเสียหายของสิ่งแวดล้อมและความเสียหายทางสุขภาพของประชาชนอย่างแท้จริงทั้งในแง่มุมของหลักการประเมินมูลค่าที่ถูกต้องตามหลักวิชาการ และการกำหนดรายการค่าใช้จ่ายให้ครอบคลุมผลกระทบหรือความเดือดร้อนที่ผู้ได้รับผลกระทบต้องเผชิญตามความเป็นจริง ทั้งนี้เพื่อให้เกิดความเป็นธรรมกับผู้ที่เสียหายในคดีละเมิดทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมและผู้ที่ต้องรับผิดชอบค่าเสียหายด้วย จาก 6 กรณีศึกษาพบว่า 1) คดีการฟ้องร้องมักขาดหลักฐานเชื่อมโยงการกระทำผิด 2) ระยะเวลาและขั้นตอนในการพิจารณาคดีสำหรับคดีสิ่งแวดล้อมและสุขภาพใช้เวลานาน และมีค่าใช้จ่ายในการนำสืบพยานซึ่งกระทบต่อผู้ฟ้องหรือโจทก์ที่รายได้น้อย 3) การฟ้องร้องเรียกค่าเสียหายต้องมีหลักฐานทางวิชาการมาสนับสนุนการพิจารณาคดี 4) ศาลไม่กำหนดค่าใช้จ่ายบางประเภทให้เนื่องจากไม่มีหลักฐานที่ชัดเจน 5) ค่าชดเชยบางประเภทมีความแตกต่างกันขึ้นกับดุลยพินิจของศาล จากผลของการวิเคราะห์กรณีศึกษาข้างต้น และทบทวนหลักการชดเชยของศาลในต่างประเทศ การศึกษานี้เสนอว่าหลักการการกำหนดค่าชดเชยให้กับผู้ได้รับผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพที่สำคัญมี 5 ประการด้วยกันคือ 1) ระบุสาเหตุของปัญหาให้ชัดเจน ทั้งสาเหตุด้านกายภาพและสาเหตุด้านการบริหารที่ผิดพลาด 2) กำหนดผู้มีสิทธิและความรับผิดชอบ 3) ประเมินมูลค่าความเสียหายด้วยวิธีการที่ถูกต้องตามหลักวิชาการ 4) หลีกเลี่ยงปัญหาการกำหนดค่าชดเชยซ้ำซ้อน 5) ระบุผู้ที่ต้องจ่ายค่าชดเชยและผู้ที่มีสิทธิได้รับค่าชดเชย การมีหลักการที่ถูกต้องจะทำให้การกำหนดมูลค่าการกำหนดชดเชยของศาลที่แม่นยำและเป็นธรรมกับทั้งผู้ที่ได้รับความเสียหายเพื่อจะได้ๆ รับค่าชดเชยที่ถูกต้องและผู้ที่กระทำผิดจะได้รับผิดชอบตามมูลค่าความเสียหายที่แท้จริง ซึ่งจะนำไปสู่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้กระทำผิดให้มีการระมัดระวังต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชนมากขึ้น และทำให้กระบวนการทางศาลเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาที่ยั่งยืน