โครงการจัดตั้งเครือข่ายคลินิกเบาหวานโดยพยาบาล ในศูนย์บริการสาธารณสุข กรุงเทพมหานคร

Abstract

วัตถุประสงค์: เพื่อพัฒนารูปแบบคลินิกเบาหวานที่ดำเนินงานโดยพยาบาลในอันที่จะช่วยให้ผู้ป่วยได้รับการดูแลอย่างรอบด้านตามมาตรฐานสากลอย่างยั่งยืนในศูนย์บริการสาธารณสุข สำนักอนามัย กรุงเทพมหานคร วิธีการศึกษา: การศึกษานี้เป็นการศึกษาวิจัยเชิงปฎิบัติการในส่วนของการพัฒนาเครือข่ายคลินิกเบาหวาน โดยพยาบาลมีหน้าที่บริหารจัดการคลินิกโดยใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์เฉพาะ (Nurse led diabetes program) ในการจัดการให้ผู้ป่วยได้รับการดูแลอย่างรอบด้านตามแนวทางเวชปฎิบัติ รวมทั้งติดต่อประสานงานกับสหสาขาวิชาชีพและสถานบริการอื่นๆ ที่มีศักยภาพในการตรวจพิเศษตามที่โปรแกรมกำหนด นอกจากนั้นพยาบาลผู้จัดการในคลินิกจะต้องเป็นผู้มีความรู้ความสามารถในการที่จะส่งเสริมสุขภาพ สร้างความรู้ให้แก่ผู้ป่วยและญาติ เพื่อนำไปสู่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมอย่างยั่งยืน การศึกษานี้เป็นการศึกษานำร่องในศูนย์บริการสาธารณสุข สำนักอนามัยกรุงเทพมหานคร 5 แห่ง การดำเนินการศึกษาแบ่งเป็น 2 ระยะ คือ ระยะที่ 1 ระยะเตรียมการ เพื่อการวิเคราะห์สถานการณ์ ประกอบด้วยการทบทวนเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องทั้งในและต่างประเทศ, ศึกษาปัญหาที่เกิดขึ้น พร้อมวิเคราะห์รูปแบบการบริหารการพยาบาลที่ศูนย์บริการสาธารณสุข สำนักอนามัยกรุงเทพมหานคร, นำผลการทบทวนวรรณกรรมและผลการวิเคราะห์ปัญหามาสร้างแบบสอบถามและวางแนวทางระบบเครือข่ายคลินิกเบาหวานโดยพยาบาล และจัดอบรมเพื่อพัฒนาทบทวนความรู้ให้แก่พยาบาลผู้ปฏิบัติงาน ระยะที่ 2 สร้างโปรแกรมคอมพิวเตอร์เพื่อใช้ในการประเมินภาวะเสี่ยงของผู้ป่วยเบาหวาน ซึ่งเป็นไปตามมาตรฐานสากลและการพัฒนาเครือข่ายคลินิกเบาหวานโดยพยาบาล ซึ่งแบ่งเป็น 3 ระยะคือ ระยะที่ 2.1. เตรียมการ เพื่อศึกษาข้อมูลและเตรียมพร้อมในการจัดตั้งเครือข่ายคลินิกเบาหวาน. ระยะที่ 2.2. ดำเนินการ ประกอบด้วย ขั้นที่ 1 วิเคราะห์ข้อมูลเกี่ยวกับคลินิกเบาหวานโดยพยาบาล( Evidence-Based Nurse Led DM Clinic Set up), ขั้นที่ 2 กำหนดวัตถุประสงค์และแผนการดำเนินการของคลินิก, ขั้นที่ 3 ดำเนินงานคลินิค, ขั้นที่ 4 ติดตาม และ ขั้นที่ 5 ประเมินผลการดำเนินงาน การเก็บรวบรวมข้อมูลแบ่งเป็น 2 วิธี คือ ข้อมูลเชิงคุณภาพ และข้อมูลเชิงปริมาณ การวิเคราะห์ข้อมูลแบบเปรียบเทียบข้อมูลตลอดเวลาในข้อมูลเชิงคุณภาพ และ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ในข้อมูลเชิงปริมาณ ผลการศึกษา: 1. ผู้ป่วยทั้งหมด 251 คน ส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง และมีปัจจัยเสี่ยงในด้านดัชนีมวลกายเกินเกณฑ์, ภาวะอ้วนลงพุง มีอัตราส่วนที่สูง คือ 78% , 62% ตามลำดับ ในขณะที่การควบคุมระดับไขมันโคเลสเตอรอลชนิด แอลดีแอล, ความดันโลหิต,ระดับน้ำตาล, และ HbA1c ให้เป็นไปตามเกณฑ์ มีเพียง 36%, 38%, 31%, 34% ตามลำดับ แต่อย่างไรก็ตามหลังจากดำเนินงานคลินิค การควบคุมปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้ มีแนวโน้มที่ลดลง 2. การดำเนินงานเครือข่ายคลินิกเบาหวานโดยพยาบาลพบว่า • พยาบาลมีความพึงพอใจต่อการปฏิบัติงานตามคลินิกฯ ที่พัฒนาขึ้นอยู่ในระดับสูง • พยาบาลมีการรับรู้ประโยชน์ของการใช้คลินิกฯ ที่พัฒนาขึ้น เพราะเป็นการจัดการบริการที่มีเป้าหมายชัดเจนขึ้น เกิดความตระหนักในการพัฒนาตนเอง เป็นการพัฒนาคุณภาพการให้บริการ ส่งเสริมให้ผู้ใช้บริการเกิดความเชื่อมั่นและไว้ใจพยาบาล เกิดความรู้สึกภาคภูมิใจในตนเองและวิชาชีพ • ผู้ใช้บริการที่ได้รับการดูแลตามคลินิกฯ มีการรับรู้ความสามารถในการดูแลสุขภาพตนเองในเรื่องการเลือกชนิดอาหารได้เหมาะสม ใช้ยาอย่างถูกต้อง เลือกปฏิบัติกิจกรรมที่เหมาะสม ปฏิบัติตนเพื่อป้องกันอันตรายและภาวะแทรกซ้อน เช่น การจัดการอาการที่เปลี่ยนแปลงได้, มีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นอย่างเหมาะสม • ผู้ใช้บริการที่ได้รับการดูแลตามคลินิกมีความพึงพอใจต่อการดูแลของพยาบาลในระดับสูง โดยมีความพึงพอใจต่อพฤติกรรมการดูแลของพยาบาล อันได้แก่ การให้เกียรติ การดูแลเอาใจใส่ใกล้ชิด พึงพอใจต่อผลลัพธ์ทางสุขภาพ 3. โปรแกรมคอมพิวเตอร์ Nurse led diabetes program ช่วยให้พยาบาลสามารถตรวจหาและติดตามปัจจัยเสี่ยง, ประเมินการควบคุมน้ำตาลและภาวะแทรกซ้อน ตลอดจนการออกวันนัดหมายการตรวจครั้งต่อไปตามที่แนะนำในแนวทางเวชปฏิบัติ สรุป: เครือข่ายคลินิกเบาหวานโดยพยาบาลช่วยให้ผู้ป่วยได้รับการดูแลอย่างรอบด้านตามแนวทางเวชปฏิบัติ ตลอดจนการสร้างกระบวนการในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมอย่างยั่งยืน โดยอาศัย Nurse led diabetes program , การประสานงานกับสหสาขาวิชาชีพ และ การสร้างการมีส่วนร่วมจากผู้ป่วย