การเข้ารับรักษาตัวในโรงพยาบาลเนื่องจากปัญหาการใช้ยาในผู้สูงอายุ

Abstract

ปัญหาการใช้ยาที่นำไปสู่การเข้ารับรักษาตัวในโรงพยาบาลเป็นสาเหตุสำคัญของความเจ็บป่วยพิการซึ่งเป็นภาระต่อระบบสุขภาพซึ่งที่มีทรัพยากรจำกัด นอกจากนี้ปัญหาการใช้ยาเป็นประเด็นความเสี่ยงทางสุขภาพสำคัญในเอกสารเชิงนโยบายทั่วโลก จุดมุ่งหมายของการศึกษา เพื่อศึกษาธรรมชาติของปัญหาการใช้ยาที่นำไปสู่การเข้ารับรักษาตัวในโรงพยาบาลในด้านของความชุก ปัจจัยเสี่ยง และยาที่เกี่ยวข้อง ปัญหาการใช้ยาสำหรับการศึกษานี้รวมถึง เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา ปฏิกิริยาไม่พึงประสงค์ ความไม่ร่วมมือในการใช้ยา และความคลาดเคลื่อนทางยา วิธีวิจัย ศึกษานี้เป็นการศึกษาเชิงสังเกตแบบไปข้างหน้าโดยเก็บข้อมูลจากโรงพยาบาลที่ตอบรับเข้าร่วมการศึกษาจำนวน 10 โรงพยาบาลในเขตภาคเหนือตอนล่าง ประเทศไทย เป็นระยะเวลา 3 เดือน เภสัชกรที่เข้าร่วมโครงการทำการระบุปัญหาการใช้ยาโดยการทบทวนเวชระเบียนและการสัมภาษณ์ผู้ป่วย จากนั้นผู้เชี่ยวชาญจะทำการประเมินปัญหาการใช้ยาด้านที่ผ่านการคัดกรองจากเภสัชกรด้านความสัมพันธ์กับการเข้ารับรักษาตัว สาเหตุจากการใช้ยา ความรุนแรงและการป้องกันได้ การวัดผลลัพธ์หลัก ได้แก่ สัดส่วนของการเข้ารับรักษาตัวในโรงพยาบาลจากปัญหาการใช้ยาโดยรวม เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา ปฏิกิริยาไม่พึงประสงค์ ความไม่ร่วมมือในการใช้ยา และความคลาดเคลื่อนทางยา การวิเคราะห์ข้อมูลทั้งหมดใช้โปรแกรม STATA 9 ผลการศึกษา จำนวนผู้ป่วยทั้งหมดที่เข้ารับการรักษาตัวที่โรงพยาบาลเนื่องจากปัญหาการใช้ยาที่ผ่านการคัดกรองของเภสัชกรในงานวิจัยนี้ รวมทั้งสิ้น 4,112 คน ในจำนวนนี้เป็นผู้ป่วยสูงอายุ 1,999 คน อัตราการเข้ารับรักษาตัวในโรงพยาบาลของผู้สูงอายุที่มีสาเหตุปัญหาการใช้ยาโดยรวมของการศึกษานี้เท่ากับ 56 ราย (ร้อยละ 2.8) เมื่อจำแนกปัญหาการใช้ยาแต่ละประเภท พบอัตราการเข้ารับรักษาตัวในโรงพยาบาลเนื่องจากเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์เท่ากับ 47 (ร้อยละ 2.4) ปฏิกิริยาไม่พึงประสงค์เท่ากับ 46 ราย (ร้อยละ 2.3) และความไม่ร่วมมือในการใช้ยาเท่ากับ 18 ราย (ร้อยละ 0.9) แต่อย่างไรก็ตาม การศึกษานี้ไม่สามารถระบุความคลาดเคลื่อนทางยา การเข้ารับรักษาตัวในโรงพยาบาลเนื่องจากปัญหาการใช้ยาเกือบครึ่ง (ร้อยละ 44) ได้รับการพิจารณาโดยผู้เชี่ยวชาญว่าเป็นปัญหาการใช้ยาที่ป้องกันได้ เมื่อจำแนกตามประเภทของปัญหาการใช้ยา เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์รวมถึงปฏิกิริยาไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาสามารถป้องกันได้เกือบ 1 ใน 3 ของเหตุการณ์ทั้งหมด (ร้อยละ 44) และความไม่ร่วมมือในการใช้ยาร้อยละ 90.6 สามารถป้องกันได้ ปัญหาการใช้ยาโดยรวมและปัญหาการใช้ยาแต่ละประเภทส่วนใหญ่มีความรุนแรงระดับปานกลาง ปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญทั้งในกลุ่มประชากรทั้งหมดของการศึกษาซึ่งรวมประชากรสูงอายุกว่าร้อยละ 60 และกลุ่มประชากรสูงอายุ ได้แก่ อายุของผู้ป่วย ผู้ป่วยยิ่งอายุมากโดยความเสี่ยงของการเข้ารับรักษาตัวในโรงพยาบาลยิ่งเพิ่มขึ้น การได้รับยาใหม่ภายในระยะเวลา 1 เดือน การใช้ยาหลายขนาน (มากกว่าหรือเท่ากับ 5 ชนิด) ปัจจัยเสี่ยงอื่นๆที่พบในประชากรทั้งหมดของการศึกษา ได้แก่ การรับยาจากคลินิกเอกชน การรับยาจากร้านขายยา การศึกษา การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และครอบครัว อันตรายจากการเข้ารับการรักษาตัวในโรงพยาบาลจากการใช้ยาที่พบบ่อยในการศึกษานี้ ได้แก่ ภาวะ hypoglycaemia ภาวะ hypokalemia ภาวะ gastrointestinal/intracerebral haemorrhage ภาวะ hyperglycemia ภาวะ hypertensive urgency / ascites ภาวะ COPD exacerbation และภาวะ drowsiness กลุ่มยาส่วนใหญ่ที่เกี่ยวข้องกับการเข้ารับรักษาตัวในโรงพยาบาลเนื่องจากเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์จากการใช้ยารวมถึงปฏิกิริยาไม่พึงประสงค์ ได้แก่ ยาที่เกี่ยวข้องกับระบบต่อมไร้ท่อ ยาที่เกี่ยวข้องกับระบบหัวใจและหลอดเลือด ยาที่เกี่ยวข้องกับระบบประสาทส่วนกลาง ส่วนกลุ่มยาที่เกี่ยวข้องกับการเข้ารับรักษาตัวในโรงพยาบาลเนื่องจากความไม่ร่วมมือในการใช้ยา ได้แก่ ยาที่เกี่ยวข้องกับระบบต่อมไร้ท่อ ยาที่เกี่ยวข้องกับระบบหัวใจและหลอดเลือด ยาที่เกี่ยวข้องกับระบบทางเดินหายใจ สรุปผลการศึกษา ผู้สูงอายุไทยมีความเสี่ยงต่อการเข้ารับรักษาตัวในโรงพยาบาลเนื่องจากปัญหาการใช้ยา โครงการจัดการความเสี่ยงจากการใช้ยาที่มีประสิทธิภาพและกลวิธีลดความเสี่ยงจากการใช้ยาเป็นสิ่งสำคัญสำหรับการประกันความปลอดภัยด้านการใช้ยาของผู้ป่วยโดยเฉพาะผู้ป่วยสูงอายุ