การศึกษาความสัมพันธ์ทางสายพันธุ์ของเชื้อเลปโตสไปรา ที่แยกได้จากผู้ป่วย สัตว์เลี้ยง ปศุสัตว์ สัตว์ในธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมในเขตจังหวัดน่าน และ การศึกษาการทดลองการติดเชื้อโรคเลปโตสไปโรสิสที่แยกได้จากผู้ป่วยใน วัว และสุกร

Abstract

โรคฉี่หนู หรือ “leptospirosis” เป็นโรคติดต่อจากสัตว์สู่คนที่สำคัญ ซึ่งพบการระบาดของโรคได้ในหลายประเทศทั่วโลกรวมทั้งประเทศไทย การระบาดที่เกิดขึ้นในแต่ละประเทศและแต่ละพื้นที่ มีความแตกต่างกันขึ้นอยู่กับชนิดของเชื้อที่พบและแหล่งรังโรค (reservoir host) ประจำท้องถิ่นนั้นๆ ดังนั้นข้อมูลความเชื่อมโยงของเชื้อที่พบในแหล่งรังโรคในพื้นที่ที่พบการระบาดของโรค จึงเป็นข้อมูลพื้นฐานที่สำคัญและจำเป็นในการนำไปใช้ประกอบกับข้อมูลการศึกษาของเชื้อที่ได้จากคน สัตว์และสิ่งแวดล้อมในพื้นที่เดียวกันเพื่อทำความเข้าใจวงจรการติดต่อของโรคและเข้าใจปฏิสัมพันธ์ (interaction) ระหว่างเชื้อกับคน สัตว์และสิ่งแวดล้อม ให้ดียิ่งขึ้น ตามแนวทางการแก้ปัญหาแบบสุขภาพหนึ่งเดียว (One Health approach) ด้วยเหตุนี้กลุ่มวิจัยจึงเสนอแนวทางการวิจัยที่มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ทางสายพันธุ์ของเชื้อเลปโตสไปรา ที่แยกได้จากผู้ป่วย ปศุสัตว์ สัตว์เลี้ยง สัตว์ในธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมในเขตจังหวัดน่าน ซึ่งเป็นพื้นที่ที่พบโรคฉี่หนูเป็นประจำ โดยเป็นการค้นหาตัวเชื้อเลปโตสไปรา ในผู้ป่วยที่ติดเชื้อ รวมถึงสัตว์เลี้ยงของผู้ป่วย ปศุสัตว์ สัตว์ป่า และสิ่งแวดล้อมที่อยู่ในพื้นที่เดียวกันกับผู้ป่วย และทำการสำรวจหาตัวเชื้อในสัตว์เลี้ยง ปศุสัตว์ สัตว์ในธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ในพื้นที่เป้าหมายอย่างต่อเนื่องเป็นประจำตลอดระยะเวลาการศึกษา 2 ปี โดยตัวอย่างตรวจจะถูกทำการวินิจฉัยโดยวิธีการเพาะแยกเชื้อและ PCR ตัวอย่างซีรั่มจะถูกตรวจด้วยวิธี MAT และ immunoblotting เพื่อตรวจหา serovar เชื้อเลปโตสไปราที่เพาะแยกได้จะนำมาทำการศึกษา genome fingerprint ของเชื้อด้วยวิธี MLST และ PFGE ผลการศึกษาพบว่าในพื้นที่จังหวัดน่านซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีการระบาดของโรคเลปโตสไปโรสิสมีความหลากหลายของสายพันธ์เชื้อเลปโตสไปรา โดยพบสายพันธ์ของเชื้อเลปโตสไปราที่สามารถระบุชนิดได้หลักๆ ได้แก่ L. interrogans, L. weilii, L. kmetyi ซึ่งทั้งหมดเป็น pathogenic Leptospira จากข้อมูลของต้นไม้ไฟโลเจเนติกพบความสัมพันธ์ของสายวิวัฒนาการของเชื้อเลปโตสไปราที่แยกได้จากคนและหนู แต่พบว่าจากข้อมูลของ MLST พบว่าเชื้อที่แยกได้จากคน, สัตว์ และสิ่งแวดล้อม มีต้นกำเนิดหรือที่มา (Clone) ที่แตกต่างกันซึ่งสอดคล้องกับรูปแบบของ PFGE ที่แตกต่างกัน นอกจากนี้ผู้วิจัยทำการศึกษาถึงลักษณะของการติดเชื้อและการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันต่อเชื้อเลปโตสไปราในสุกรและวัว โดยทำการ inoculate สัตว์ด้วยเชื้อเลปโตสไปราที่แยกได้จากผู้ป่วยในประเทศไทย เพื่อศึกษาธรรมชาติของการติดเชื้อ พยาธิวิทยาจากการติดเชื้อ และความสามารถของสุกรและวัวในการปล่อยเชื้อเลปโตสไปรา รวมถึงรูปแบบทางซีรั่มวิทยาของการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันในสุกรและวัวที่ติดเชื้อเลปโตสไปราที่แยกได้จากผู้ป่วย เพื่อที่จะทำให้ทราบถึงความสามารถในการเป็นแหล่งรังโรคของเชื้อเลปโตสไปรา ที่ก่อโรคในคน ระยะเวลาและปริมาณในการปล่อยเชื้อ การตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันหลังการติดเชื้อ ผลการทดสอบในสุกรพบสัตว์ทดลองมีการตอบสนองทางซีรั่มวิทยาหลังได้รับเชื้อ แต่ไม่พบตัวเชื้อในตัวอย่างเลือดและปัสสาวะ รวมถึงไม่พบตัวเชื้อที่แอบแฝงอยู่ในอวัยวะของสัตว์ทดลอง อย่างไรก็ตามข้อมูลที่ได้จากการศึกษาของโครงการจะเป็นประโยชน์ในการวางแผนควบคุมและป้องกันโรคเลปโตสไปโรสิสภายในประเทศไทยต่อไป