การวิจัยเพื่อพัฒนาโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล

Abstract

โครงการวิจัยเพื่อพัฒนาโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) พัฒนาโรงพยาบาลที่เข้าร่วมในโครงการโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล (RDU Hospital) ในประเทศไทย ซึ่งดำเนินการภายใต้คณะอนุกรรมการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลให้บรรลุตามเป้าหมายโดยสนับสนุนโรงพยาบาลให้มีแนวทางในการนำแผนสู่การปฏิบัติที่เป็นรูปธรรมมีประสิทธิภาพเหมาะกับบริบท (2) ช่วยเสริมสร้างเครือข่ายของโรงพยาบาลภายในเขตพื้นที่เดียวกัน และ (3) พัฒนาเครื่องมือสนับสนุนการดำเนินการตามกุญแจ P-L-E-A-S-E โดยใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมใน 6 เครือข่าย (ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือบนและล่าง ภาคใต้ ภาคกลาง ภาคตะวันออก และโรงพยาบาลในกลุ่มสถาบันแพทยศาสตร์แห่งประเทศไทย หรือ UHosNet) และวิเคราะห์หาแนวทางที่เหมาะสมผ่านผลการประเมินตนเองของโรงพยาบาล ของเครือข่าย และผลการดำเนินการตามตัวชี้วัดเมื่อสิ้นสุดโครงการ โดยแนวปฏิบัติที่ดีจะถูกนำมาจัดเก็บรวบรวมพร้อมนำไปเผยแพร่ร่วมกับสิ่งสนับสนุนต่างๆ ที่พัฒนาขึ้นให้แก่ผู้เกี่ยวข้องและโรงพยาบาลที่กำลังดำเนินการเพื่อการใช้ยาอย่างสมเหตุผลต่อไป ผลการดำเนินการในช่วง 2 ปี (ตุลาคม 2558 ถึง กันยายน 2560) มีผลงานสำคัญ ได้แก่ (1) การร่วมมือกับโรงพยาบาลและเครือข่ายจนสิ้นสุดโครงการทำให้ทราบถึงแนวปฏิบัติที่ดีในแต่ละด้านของการดำเนินการตามกุญแจ P-L-E-A-S-E และสามารถนำมาจัดเก็บรวบรวมไว้เผยแพร่ต่อไปได้ (2) ผลสัมฤทธิ์ตามตัวชี้วัดของ RDU Hospital Project ทั้งหลักและรองแสดงว่าโรงพยาบาลส่วนใหญ่มีผลการดำเนินการที่ดีขึ้นแม้จะยังไม่บรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้ในบางตัวชี้วัด (3) ทราบถึงปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อความสำเร็จ ได้แก่ การสนับสนุนของผู้บริหาร ความร่วมมือของสหวิชาชีพ และการมีนโยบายที่ชัดเจน ซึ่งอาจรวมถึงความสำคัญของการมีเครือข่าย โดยเครือข่ายที่ดำเนินการได้ดีจะมีจำนวนสมาชิกร่วมดำเนินการต่อเนื่องมากกว่า และ (4) เกิดความร่วมมือในหลายระดับเพื่อพัฒนาข้อมูลยาสู่ประชาชนที่เป็นหนึ่งเดียวในประเทศ ซึ่งจะเชื่อมโยงกับ Mobile Application ‘RDU รู้เรื่องยา’ ก่อนนำไปเผยแพร่เพื่อเพิ่มความแตกฉานด้านสุขภาพในการใช้ยาอย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัยต่อไป ผลกระทบสำคัญที่เกิดขึ้นจากการดำเนินโครงการ คือ (1) การนำไปใช้กำหนดเป็นแผนพัฒนาระบบบริการสุขภาพ (Service Plan) สาขาที่ 15 ของกระทรวงสาธารณสุข ตั้งแต่ปีงบประมาณ 2560 เป็นต้นไป (2) การนำไปใช้เป็นเรื่องหนึ่งในมาตรฐานการรับรองคุณภาพสถานพยาบาลในส่วนคณะกรรมการเภสัชกรรมและการบำบัด (PTC) และในส่วนการสร้างความปลอดภัยด้านยา (3) การนำไปใช้ส่งเสริมกระบวนการจัดการเรียนการสอนเรื่องการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในประเทศจนเกิด RDU Core Curriculum สำหรับนักศึกษาหลักสูตรวิทยาศาสตร์สุขภาพ และ (4) การกระตุ้นให้เกิดการนำเกณฑ์จริยธรรมว่าด้วยการส่งเสริมการขายยาในประเทศไทยไปใช้อย่างทั่วถึง การดำเนินโครงการยังทำให้ทราบถึงปัญหา อุปสรรค ข้อจำกัด และโอกาสพัฒนาของโครงการโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล และสามารถนำไปใช้ปรับปรุงโครงการในระยะต่อไปรวมถึงการพัฒนาตาม Service Plan ที่ 15 ของกระทรวงสาธารณสุขได้โดยมีข้อเสนอแนะเชิงนโยบายที่สำคัญคือ (1) ควรมีการจัดตั้งศูนย์พัฒนาและส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลที่มีประสิทธิภาพและอิสระในการดำเนินการขึ้นในประเทศ (2) ควรส่งเสริมเอกภาพในการดำเนินการของโรงพยาบาลและเครือข่ายภายในพื้นที่ (3) ควรมีการปรับปรุงตัวชี้วัดเพื่อให้สะท้อนถึงประโยชน์ที่จะเกิดแก่องค์การและผลลัพธ์ที่สำคัญเพิ่มมากขึ้น (4) ควรมีการปรับปรุงระบบสารสนเทศด้านยาที่สนับสนุนและรองรับการดำเนินการเพื่อการใช้ยาอย่างสมเหตุผลแบบบูรณาการ และ (5) ควรมีแนวทางที่ชัดเจนเพื่อสนับสนุนการเชื่อมโยงและความเข้มแข็งของบุคลากรและเครือข่ายก่อนต่อยอดงานวิจัยเพื่อให้ได้องค์ความรู้ที่สมบูรณ์ในการปรับเปลี่ยนทัศนคติ พฤติกรรม กฎเกณฑ์ รวมถึงนโยบายที่สำคัญให้เกิดการใช้ยาอย่างสมเหตุผลที่ครอบคลุมและยั่งยืนในประเทศ