การพัฒนาชุดตรวจสำเร็จรูป (แบบ ELISA และ แบบรวดเร็ว) เพื่อตรวจหา antifilarial IgG4 ที่จำเพาะต่อพยาธิเท้าช้างโดยใช้ ecombinant antigen

Abstract

โรคเท้าช้างเกิดจากพยาธิฟิลาเรีย ได้แก่ Wuchereria bancroti, Brugia malayi, B. timori โดยมียุงเป็นพาหะนำโรค โรคเท้าช้างเป็นโรคอันดับสองที่ทำให้เกิดความพิการ ซึ่งก่อปัญหาทั้งด้านสังคมและเศรษฐกิจของประเทศในเขตร้อนและชิดเขตร้อนรวมถึงประเทศไทย ปัจจุบันมีแรงงานต่างด้าวชาวพม่าเข้ามาทำงานตามจังหวัดต่างๆ ของไทยเป็นจำนวนมาก ซึ่งพบว่ามีการติดเชื้อพยาธิเท้าช้างในแรงงานเหล่านี้ จึงจำเป็นต้องมีการเฝ้าระวังโรคเท้าช้างในแรงงานเหล่านี้ ตลอดจนต้องเฝ้าระวังในคนไทยที่อาศัยในจังหวัดที่เคยเป็นแหล่งระบาดของโรคเท้าช้าง เพื่อป้องกันการกลับมาแพร่ระบาดใหม่ เนื่องจากวิธีการตรวจหาพยาธิระยะไมโครฟิลาเรีย ซึ่งจำเป็นต้องเจาะเลือดตรวจในเวลากลางคืน ดังนั้น จำเป็นต้องพัฒนาวิธีการตรวจวินิจฉัยโรคเท้าช้างที่สะดวกและมีประสิทธิภาพสูง คณะผู้วิจัยจึงได้ทำการผลิตรีคอมบิแนนท์โปรตีน iPGM และ SXP จากนั้นนำโปรตีนรีคอมบิแนนท์ที่ผลิตได้มาทำให้บริสุทธิ์ แล้วใช้เป็นแอนติเจนสำหรับผลิตชุดตรวจสำเร็จรูปต้นแบบคือ rapid test kit และ ELISA based test kit จากนั้นนำชุดตรวจที่พัฒนาขึ้น มาทดสอบประสิทธิภาพในระดับห้องปฏิบัติการและในภาคสนามในจังหวัดตาก แม่ฮ่องสอนและนราธิวาส ผลการประเมินประสิทธิภาพในระดับห้องปฏิบัติการพบว่า เมื่อเทียบกับวิธีการตรวจหาพยาธิระยะไมโครฟิลาเรียโดยการย้อมฟิล์มเลือดหนา (gold standard) ชุดตรวจแบบรวดเร็ว (FilariaDIAGRAPID test kit) ที่ใช้โปรตีนรีคอมบิแนนท์ SXP เป็นแอนติเจน มีความไว (Sensitivity), ความจำเพาะ (Specificity), Positive predictive value และ Negative predictive Value 97.9%, 98.9%, 95.8% และ 99.4% ตามลำดับ ในขณะที่ชุดตรวจแบบรวดเร็ว ที่พัฒนาขึ้นโดยใช้โปรตีนรีคอมบิแนนท์ iPGM เป็นแอนติเจน มีความไว (Sensitivity), ความจำเพาะ (Specificity), Positive predictive value และ Negative predictive Value คือ 72.3%, 68.8%, 51.6% และ 90.5% ตามลำดับ สำหรับผลการศึกษาประสิทธิภาพในระดับห้องปฏิบัติการของชุดตรวจสำเร็จรูปแบบ ELISA based test kit (FilariaDIAG test kt) สำหรับใช้ในห้องปฏิบัติการที่พัฒนาขึ้นโดยใช้โปรตีนรีคอม บิแนนท์ SXP เป็นแอนติเจนมีความไว (Sensitivity), ความจำเพาะ (Specificity), Positive predictive value (PPV) และ Negative predictive Value (NPV) คือ 98.1%, 98.9%, 96.3% และ 99.4% ตามลำดับ ผลการประเมินประสิทธิภาพของชุดตรวจที่พัฒนาขี้นในภาคสนาม โดยใช้ตรวจคัดกรองการติดเชื้อพยาธิเท้าช้างในชาวพม่าตามแนวตะเข็บชายแดน ไทย-พม่า (ริมแม่น้าเมย) ที่อำเภอแม่สอดและอำเภอพบพระ จังหวัดตาก จำนวน 509 ราย พบแอนติบอดีชนิด antifilarial IgG4 จำนวน 6 ราย (6/509) ซึ่งคิดเป็นความชุก 1.2% สำหรับการตรวจคัดกรองการติดเชื้อพยาธิเท้าช้างในชาวพม่าตามตะเข็บชายแดน ไทย-พม่า (ริมแม่น้าสาละวิน) ตำบลแม่สามแลบ อำเภอสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอน จำนวน 363 ราย พบ antifilarial IgG4 บวก 7 ราย (7/363) ซึ่งคิดเป็นความชุก 1.9% และสำหรับการตรวจคัดกรองการติดเชื้อพยาธิเท้าช้างในชาวไทยในอำเภอสุไหงโกลก สุไหงปาดีและอำเภอตากใบ จังหวัดนราธิวาส จำนวน 525 ราย ตรวจพบแอนติบอดีชนิด antifilarial IgG4 จำนวน 3 ราย (3/525) ซึ่งคิดเป็นความชุก 0.59% สำหรับผลการประเมินประสิทธิภาพของชุดตรวจสำเร็จรูป แบบ ELISA based test kit (FilariaDIAG) โดยใช้น้ำเหลืองจากชาวพม่าตามตะเข็บชายแดน ไทย-พม่า (ริมแม่น้าเมย) ที่อำเภอแม่สอดและอำเภอพบพระ จังหวัดตาก จำนวน 509 ราย และน้ำเหลืองจากชาวพม่าตามตะเข็บชายแดน ไทย-พม่า (ริมแม่น้าสาละวิน) ตำบลแม่สามแลบ อำเภอสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอน จำนวน 363 ราย พบความชุกของ antifilarial IgG4 คือ 1.2% (6/509) และ 1.9% (7/363) ตามลำดับ ผลการวิจัยสรุปว่าชุดตรวจวินิจฉัยโรคเท้าช้างต้นแบบทั้งสองชุด ซึ่งใช้รีคอมบิแนนท์โปรตีน SXP เป็น แอนติเจนมีประสิทธิภาพสูงและเหมาะที่จะใช้ในการคัดกรองโรคเท้าช้างและเฝ้าระวังโรคเท้าช้างในจังหวัดที่เคยเป็นแหล่งระบาดของโรคเท้าช้างรวมถึงในแรงงานชาวพม่า