ผลของเศรษฐานะต่อการบรรลุผลสำเร็จในการดูแลรักษาผู้ป่วยโรคเบาหวาน

Abstract

ผลจากการศึกษาในประเทศที่มีระดับรายได้สูงพบว่า ผลลัพธ์ทางสุขภาพในกลุ่มผู้ป่วยสามารถเข้าถึงและได้รับการรักษาเดียวกันนั้น ยังคงแตกต่างกันไปตามเศรษฐานะ เป็นที่มาของความกังวลที่ว่าการจ่ายแบบ performance-based payment ของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) จะเป็นการลงโทษโรงพยาบาลที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ที่ประชากรมีเศรษฐานะไม่ได้ ซึ่งอาจมีผลลัพธ์การรักษาที่แย่กว่า แม้โรงพยาบาลจะให้การรักษาที่เหมือนกันกับโรงพยาบาลที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ที่ประชาชนมีเศรษฐานะดีกว่า คำอธิบายปรากฏการณ์ที่ว่า เศรษฐานะทำให้ผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาเหมือนกันมีผลลัพธ์ที่แตกต่างกัน เนื่องจาก การมีเศรษฐานะที่ดีทำให้อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดีมีสิ่งช่วยสนับสนุนให้สามารถควบคุมพฤติกรรมสุขภาพของตนได้ดีกว่าผู้ที่อยู่ในระดับเศรษฐานะต่ำผ่านตัวแปร health locus of control และ self-efficacy งานวิจัยชิ้นนี้จึงถูกจัดทำขึ้นเพื่อพิสูจน์ว่า ในผู้ป่วยชาวไทยภายใต้ระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้านั้น เศรษฐานะยังส่งผลให้มีผลลัพธ์ที่แตกต่างกันแม้ว่าจะได้รับการรักษาเดียวกันหรือไม่ โดยใช้ผู้ป่วยโรคเบาหวานเป็นกรณีตัวอย่าง ผลจากการวิเคราะห์ความสัมพันธ์พบว่า ปัจจัยเศรษฐานะไม่มีความสัมพันธ์ต่อผลลัพธ์ในการรักษาผู้ป่วยโรคเบาหวานทั้งตัวชี้วัดเชิงการให้บริการและผลลัพธ์ของการรักษา ส่วนปัจจัยการเกี่ยวกับการจัดบริการตาม chronic care model (CCM) มีความสัมพันธ์กับผลลัพธ์การรักษาอย่างมีนัยสำคัญ ปัจจัยเศรษฐานะมีความสัมพันธ์กับตัวแปร perceived control ตามการทบทวนวรรณกรรมและสมมติฐานใน conceptual framework โดยกลุ่มที่มีเศรษฐานะสูงกว่าจะมี self-efficacy สูงกว่าและมี internal locus of control นั่นคือ การรับรู้ว่าตนมีความสามารถในการควบคุมตัวเองสูงกว่า