การวิเคราะห์สถานการณ์การจัดบริการด้านการศึกษาและงานส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในโรงเรียนสำหรับเด็กต่างด้าวในประเทศไทย กรณีศึกษาจังหวัดระนอง

Abstract

คุณภาพชีวิตของคนต่างด้าวนับเป็นประเด็นสำคัญในปัจจุบัน โดยเฉพาะกลุ่มเปราะบางเช่น เด็กต่างด้าว แม้ว่าปัจจุบันเด็กต่างด้าวที่พำนักในประเทศไทยมีสิทธิได้รับการศึกษาพื้นฐานได้อย่างเท่าเทียมกับเด็กสัญชาติไทย แต่ยังพบว่ามีเด็กต่างด้าวส่วนหนึ่งไม่ได้เข้าสู่ระบบการศึกษาขั้นพื้นฐาน ซึ่งอาจเกิดจากช่องว่างในระดับนโยบาย ระดับโรงเรียนหรือแม้กระทั่งจากผู้ปกครองเอง แม้ในระดับพื้นที่มีการจัดตั้งศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตเพื่อช่วยบรรเทาปัญหาการไม่ได้เข้าเรียนของเด็ก แต่กลับพบว่ามาตรฐานทั้งเรื่องการศึกษาและอนามัยโรงเรียนยังมีข้อจำกัดอยู่ในระดับหนึ่ง เนื่องจากการศึกษาและสุขภาพมีความเชื่อมโยงกันในหลายมิติ จึงทำให้การส่งเสริมสุขภาพในวัยเด็กนั้นเป็นเรื่องจำเป็นอย่างยิ่ง และเป็นที่มาของการดำเนินการศึกษาครั้งนี้ โดยมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อวิเคราะห์สถานการณ์การจัดการศึกษาและส่งเสริมสุขภาพในโรงเรียนสำหรับเด็กต่างด้าวในประเทศไทย โดยใช้จังหวัดระนองเป็นกรณีศึกษา มีวัตถุประสงค์ คือ 1.เพื่อประเมินการดำเนินการจัดการศึกษาสำหรับเด็กต่างด้าว 2.เพื่อประเมินการดำเนินการจัดบริการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในโรงเรียนสำหรับเด็กต่างด้าว 3.เพื่อประเมินผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาของเด็กต่างด้าว 4.เพื่อประเมินสถานะสุขภาพและพฤติกรรมของเด็กต่างด้าว และ 5.เพื่อประเมินมุมมองของผู้ปกครองเด็กต่างด้าวในแง่การเข้าถึงบริการการศึกษาและบริการสุขภาพ ผู้วิจัยได้ใช้กระบวนการวิจัยแบบผสมคู่ขนาน การเก็บข้อมูลในวัตถุประสงค์ที่ 1, 2 และ 5 ใช้การสัมภาษณ์เชิงลึก ผู้กำหนดนโยบายและผู้ให้บริการที่เกี่ยวกับการศึกษาและสุขภาพเด็กต่างด้าวจากทั้งส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค และผู้ปกครอง วัตถุประสงค์ที่ 2 อาศัยการสังเกตและ checklist เกี่ยวกับนโยบายอนามัยโรงเรียน วัตถุประสงค์ที่ 3 ใช้การวิเคราะห์ข้อมูลทุติยภูมิเชิงปริมาณในเรื่องอัตราการผ่านชั้นของเด็ก และวัตถุประสงค์ที่ 4 อาศัยแบบสอบถามที่เกี่ยวกับข้อมูลพื้นฐานของเด็ก ภาวะทางโภชนาการและพฤติกรรมด้านสุขอนามัย ผลการศึกษาพบว่า การเข้าถึงการศึกษาในเด็กต่างด้าวสามารถเข้าเรียนในโรงเรียนรัฐบาลไทยได้และรัฐบาลไทยสนับสนุนค่าใช้จ่ายให้กลุ่มเด็กต่างด้าวเท่ากับเด็กไทย แต่จากการศึกษาพบว่าเด็กที่เข้าเรียนในโรงเรียนรัฐ มักเป็นกลุ่มที่ผู้ปกครองต้องการอยู่ในประเทศไทยในระยะยาว ต่างจากกลุ่มที่ส่งลูกหลานเข้าเรียนที่ศูนย์ฯ ที่ต้องการกลับไปอยู่ที่เมียนมาในอนาคต เนื่องจากการเรียนในศูนย์ฯ เป็นภาษาและหลักสูตรเมียนมา และสามารถเชื่อมต่อกับสถานศึกษาในเมียนมาได้ในบางศูนย์ฯ ซึ่งเมื่อเทียบสัดส่วนแล้วพบว่าเด็กนักเรียนในระนองเรียนอยู่ในศูนย์ฯ มากกว่าโรงเรียนรัฐ ถึงเกือบสามเท่า อย่างไรก็ตามข้อจำกัดของศูนย์ฯ คือ หลักสูตรมีความแตกต่างกัน บุคลากรมีศักยภาพจำกัด และขาดงบประมาณ สถานที่ในบางศูนย์ฯ ไม่ถูกสุขอนามัยโรงเรียน ไม่มีอาหารกลางวันหรือนมโรงเรียน และไม่มีการตรวจสุขภาพหรือการส่งเสริมสุขภาพในโรงเรียนตามหลักอนามัยโรงเรียนที่เหมาะสม โดยปัจจุบันไม่ได้มีหน่วยงานของภาครัฐใดที่กำกับดูแลความเรียบร้อยของศูนย์ฯ และนโยบายการศึกษาของภาครัฐก็ยังไม่มีความชัดเจนในการเชื่อมโยงหลักสูตรกับเมียนมา ซึ่งเป็นเหตุผลหนึ่งที่ผู้ปกครองเด็กต่างด้าวเลือกที่จะส่งบุตรหลานไปเรียนในศูนย์มากกว่าโรงเรียนของรัฐ