แนวทางการพัฒนาการเรียนรู้และเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการขยะชุมชนโดยการมีส่วนร่วมของผู้สูงอายุในพื้นที่ชนบทภาคกลางของประเทศไทย

Abstract

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาการเรียนรู้ด้านการจัดการขยะชุมชนของผู้สูงอายุ เพิ่มประสิทธิภาพการจัดการขยะชุมชน เสนอแนวทางการพัฒนาการเรียนรู้และเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการขยะชุมชนโดยการมีส่วนร่วมของผู้สูงอายุในพื้นที่ชนบทภาคกลางของประเทศไทยและสร้างกลไกความร่วมมือของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องต่อการขับเคลื่อนการจัดการขยะให้เอื้อประโยชน์และเหมาะสมต่อการเรียนรู้และเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการขยะชุมชน เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน (Mixed Research) ทั้งการวิจัยเชิงปริมาณและคุณภาพ ประกอบกับการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research) ทำการเก็บรวบรวมข้อมูลกับกลุ่มตัวอย่างองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่ชนบทภาคกลาง 19 จังหวัด จำนวน 291 ตัวอย่าง โดยการสุ่มแบบเป็นระบบเพื่อทราบถึงแนวนโยบาย กิจกรรม โครงการ ศักยภาพการจัดการขยะมูลฝอยชุมชนและการมีส่วนร่วมของผู้สูงอายุ จากนั้นทำการคัดเลือกชุมชนที่มีศักยภาพในการพัฒนาการมีส่วนร่วมในการจัดการขยะและการดำเนินการด้านการดูแลผู้สูงอายุควบคู่กันไป จำนวน 6 จังหวัด 6 ชุมชนเพื่อทำการประชุมสนทนากลุ่ม สร้างความเข้าใจในการจัดการขยะ ความต้องการด้านต่างๆ ในการสร้างอาชีพ จากการจัดการขยะกับผู้สูงอายุ จำนวนไม่น้อยกว่า 30 คน ต่อชุมชน ผู้นำชุมชนและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น จัดกิจกรรมสร้างสรรค์เพื่อการจัดการขยะชุมชนและผลิตผลิตภัณฑ์จากขยะชุมชน รวมทั้งสร้างเครือข่ายการเรียนรู้ร่วมกับชุมชนอื่นๆ โดยใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ทำการถอดบทเรียนและประเมินผลการพัฒนาการเรียนรู้และเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการขยะชุมชนและการส่งเสริมอาชีพโดยผลิตผลิตภัณฑ์จากขยะชุมชน ต่อจากนั้นจัดทำคู่มือ ผู้สูงอายุแปรรูปขยะชุมชนสู่การสร้างมูลค่าเพิ่มเพื่อนำไปเผยแพร่สู่ชุมชนอื่นๆ และเครือข่าย ทำการทดสอบข้อมูลที่จัดทำขึ้นกับชุมชนชนบท 2 ชุมชน 2 จังหวัด โดยการทำกิจกรรมการจัดการขยะชุมชนและผลิตผลิตภัณฑ์จากขยะชุมชน โดยอิงความรู้จากคู่มือที่จัดทำ หลังจากนั้นอีก 90 วัน คณะผู้วิจัยได้ไปติดตามประเมินผลความยั่งยืนของการจัดการขยะชุมชนและการผลิตผลิตภัณฑ์จากขยะชุมชน เพื่อสร้างกลไกความร่วมมือของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องต่อการขับเคลื่อนการจัดการขยะให้เอื้อประโยชน์และเหมาะสมต่อการเรียนรู้และเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการขยะชุมชน ผลการศึกษาพบว่าการดำเนินงานของกลุ่มตัวอย่างองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น มีผู้ปฏิบัติงานที่เพียงพอ มีความรู้ความสามารถกับการปฏิบัติงาน มีเครื่องมืออุปกรณ์และสถานที่เพียงพอ มีงบประมาณเพียงพอในการปฏิบัติ ในการพัฒนาความรู้และส่งเสริมการมีส่วนร่วมของผู้สูงอายุในการจัดการขยะ มีการจัดทำแผนปฏิบัติการประจำปีและแผนงานด้านการพัฒนาความรู้และส่งเสริมการมีส่วนร่วมของผู้สูงอายุในการจัดการขยะชุมชน ซึ่งผู้สูงอายุมีส่วนร่วมในการวางแผนการจัดการขยะชุมชน จากการลงพื้นที่ประชุมเชิงปฏิบัติการ เมื่อผู้สูงอายุได้รับการถ่ายทอดความรู้ด้านการจัดการขยะจากการฝึกอบรม ผู้สูงอายุมีความรู้ความเข้าใจในการคัดแยกขยะและมีความตระหนักถึงปัญหาขยะที่ส่งผลกระทบกับสภาพแวดล้อมในปัจจุบัน สามารถนำไปปฏิบัติได้ พร้อมทั้งสามารถนำความรู้และประสบการณ์การคัดแยกขยะ ไปเผยแพร่ให้กับลูกหลานและเพื่อนบ้านได้ ผู้สูงอายุยังมีความสนใจในการสร้างอาชีพจากการนำขยะมาสร้างผลิตภัณฑ์เพื่อจำหน่าย ผู้สูงอายุสามารถนำความรู้กระบวนการการรีไซเคิลขยะมาออกแบบพัฒนาผลิตภัณฑ์หรือสร้างขยะให้เป็นผลิตภัณฑ์ใหม่เพื่อจัดการปัญหาขยะในชุมชน ทำให้ผู้สูงอายุมีงานอดิเรก มีรายได้ มีความภาคภูมิใจในตนเองและชุมชนที่น่าอยู่