กระบวนการดูแลสุขภาพจิตตามวิถีอิสลามของผู้ป่วยระยะสุดท้าย : ผู้ป่วยชาวไทยมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้

Abstract

จากการศึกษาเรื่อง “กระบวนการดูแลสุขภาพจิตตามวิถีอิสลามของผู้ป่วยระยะสุดท้าย : ผู้ป่วยชาวไทยมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้” เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ประกอบด้วยข้อมูลจากเอกสาร โดยทำการศึกษาจากอัลกุรอานและอัสสุนนะฮฺ ตลอดจนความเห็นของนักวิชาการมุสลิมที่ได้รับการยอมรับ ทั้งที่เป็นภาษาอาหรับ มลายู อังกฤษและไทย ส่วนภาคสนาม โดยใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกแบบมีโครงสร้าง การสังเกตแบบมีส่วนร่วมและการสนทนากลุ่ม ซึ่งมีกลุ่มตัวอย่างแบบเลือกสุ่มแบบเจาะจง (Purposive Random Sampling) จำนวนทั้งหมด 39 คน คือ 1) ผู้ดูแลผู้ป่วย 30 คนจาก 3 จังหวัด 2) นักปราชญ์มุสลิม 6 คนจาก 3 จังหวัด 3) บุคลากรสาธารณสุข จำนวน 3 คนจาก 3 จังหวัด โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1. องค์ความรู้เกี่ยวกับระเบียบวิธีการดูแลสุขภาพทั่วไปตามวิถีอิสลาม 2. รูปแบบการดูแลสุขภาพจิตตามวิถีอิสลามของผู้ป่วยระยะสุดท้ายของชาวไทยมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ 3. เปรียบเทียบองค์ความรู้ตามวิถีอิสลามกับรูปแบบการปฏิบัติจริงของการดูแลสุขภาพจิตตามวิถีอิสลามของผู้ป่วยระยะสุดท้ายของชาวไทยมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ และ 4. ผลิตคู่มือระบบการดูแลและรักษาสุขภาพจิตตามวิถีมุสลิมของผู้ป่วยในระยะสุดท้าย จากการศึกษาพบว่า 1) การเจ็บป่วย คือ สภาวะและความรู้สึกเจ็บปวดที่เกิดขึ้น ด้วยความประสงค์จากอัลลอฮฺที่ถูกลิขิตไว้แล้วโดยมาจากสาเหตุต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นที่รับรู้หรือไม่รับรู้ก็ตาม ทุกโรคและการฟื้นนั้นล้วนเป็นการลิขิตของอัลลอฮฺทั้งสิ้น ส่วนการหายป่วยนั้นโดยปกติแล้วพระองค์จะทรงประทานผ่านสาเหตุหรือปัจจัยต่างๆ ที่สมเหตุสมผล ซึ่งการรักษาโรคนั้นมี 2 วิธี คือ ก) ด้านจิตใจ โดยการบำบัดด้วยการอ่านบทดุอาอฺต่างๆ ที่มะอฺษูรฺ และอ่านอายะฮฺอัลกุรอาน เสกเป่าและลูบทั่วร่างกาย เป็นต้น ข) ด้านวัตถุ โดยการบำบัดรักษาด้วยวิธีการป้องกันและควบคุมให้สอดคล้องกับธรรมชาติที่อัลลอฮฺทรงกำหนดผ่านกระบวนการบำบัดรักษาบนฐานของมูลเหตุและกฎระเบียบที่จำเพาะที่บ่าวสามารถรับรู้และศึกษาได้จากวงการแพทยศาสตร์ ส่วนยาที่ระบุไว้ในอัลกุรอานและอัลหะดีษ คือ 1) น้ำผึ้ง 2) น้ำซัมซัม 3) หับบะตุสเสาดาอฺ (ยี่หร่าดำ) และ 4) อินทผลัมอัจญ์วะฮฺหรือสายพันธุ์อื่นๆ อิสลาม ได้ห้ามมุสลิมมิให้รักษาด้วยสิ่งหะรอม เช่น หมู สุนัข สุราและสิ่งที่เป็นนะญิสหรือสกปกรกต่างๆ เป็นต้น เว้นแต่ในสภาวะที่จำเป็นและไม่มีทางเลือกเท่านั้นและห้ามรักษาด้วยสิ่งของประเภทตะกรุดและเครื่องรางของขลังหรืออะซีมัตที่ผูกตามคอ ข้อมือ หรือเอว เพราะสิ่งนี้ ถือเป็นการกระทำที่เป็นชิริกและเป็นบาปใหญ่ 2) ผู้ดูแลได้ปลอบใจและให้กำลังใจด้วยหลักการศาสนาและรำลึกถึงอัลลอฮอย่างสม่ำเสมอทุกเช้าและเย็นจะอ่านสูเราะฮฺอัลฟาติหะฮฺ 3 กุล และบทดูอาอฺ โดยการอ่าน เสกพร้อมเป่าลงบนฝ่ามือทั้งสองข้าง แล้วลูบลงบนตัวของผู้ป่วย โดยเฉพาะบริเวณที่มีอาการเจ็บปวด (จำนวน 3 ครั้ง) ผู้ป่วยมักจะอ่านและฟังเสียงอัลกุรอานหรืออัซการ์อันนะบะวีย์จากเทปหรือโทรศัพท์และหมั่นกล่าวตัสบีห์ ตะห์มีด ตักบีรฺและขออภัยโทษ เป็นต้น ทุกการงานที่ดีผู้ดูแลจะเริ่มด้วยการอ่านพระนามของอัลลอฮฺ พร้อมอ่านดูอาอฺ โดยใช้มือขวาอย่างสม่ำเสมอ นอกจากการล้างนะญิสหรือล้างอวัยวะเพศเท่านั้น เมื่อเสร็จสิ้นการงานจะกล่าวขอบคุณต่อพระองค์อย่างสม่ำเสมอเช่นกัน และผู้ดูแลมุ่งเน้นให้ผู้ป่วยกล่าวชะฮะดะฮฺตลอดว่า “ลาอิลาฮะอิลลัลลอฮฺ” 3) รูปแบบการปฏิบัติจริงของผู้ดูแลผู้ป่วยอย่างสม่ำเสมอคือ ก) การปลอบใจและให้กำลังใจด้วยหลักศาสนาอิสลาม ข) การอ่านตัวบทอัลกุรอานและบทดูอา เสก เป่าและลูบตัวผู้ป่วย ค) การอ่านบทดูอาอฺให้ผู้ป่วยอ่านตาม การดูแลทางด้านการนอนและการปิดภาชนะอาหารให้มิดชิด และ ง) การดับไฟและปิดประตูหน้าต่างบ้านก่อนนอน ส่วนที่ปฏิบัติในบางเวลา คือ การเขียนตัวบทดูอาอฺติดใกล้เตียง ผู้ป่วยได้ปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอ คือ ก) การกล่าวคำว่า “ลาอิลา ฮา อิลลัลลอฮฺ”ข) การอ่านบทอัลฟาติหะฮฺ และ 3 กุล ค) การอ่านพระนามของอัลลอฮในการกระทำทุกกิจการ ง) การอ่านบทดูอาอฺก่อนนอนและตื่น และการอดทน ส่วนสิ่งที่ผู้ป่วยได้ปฏิบัติบางเวลา คือ ก) การอ่านและฟังเสียงอัลกุรอานหรืออัซการ์อันนะบะวียะฮฺจากเทปหรือโทรศัพท์ ข) การกล่าวซิกรุลลอฮฺและอิสติฆฟัรฺในยามหัวรุ่งอรุณ ค) การปฏิบัติศาสนกิจละหมาดและการถือศิลอดในเดือนรอมฎอน ง) การบริจาคทานและการแต่งกายที่ปกปิดเอาเราะฮฺ จ) การรับประทานอาหารพอเพียง การอาบน้ำละหมาดก่อนนอนและการนอนบนซีกตัวทางด้านขวาและการกล่าวตักบีร ตัสบีหฺและตัหมีดก่อนนอน จ) การกล่าวดูอาอฺในการจาม การจับมือให้สาลามกับผู้มาเยี่ยมและการกล่าวขอบคุณ และ ฉ) การกล่าวศอลาวัตหรือสดุดีต่อท่านศาสนทูต 4) ผู้ดูแลพยายามดูแลผู้ป่วยให้ปฏิบัติตามแบบอย่างของท่านศาสนทูตดังนี้ คือ ก) ช่วยผู้ป่วยอาบน้ำละหมาดตลอด โดยเฉพาะผู้ป่วยที่ติดเตียง ข) การปลอบใจด้วยหลักการศาสนา ค) ให้กล่าวซิกรุลลอฮฺอย่างสม่ำเสมอ แนะนำให้ผู้ป่วยอ่านตามบทดูอาอฺตามวาระต่างๆ และช่วยทำตะยัมมุมแทนอาบน้ำละหมาดให้ผู้ป่วยที่ห้ามถูกน้ำ ง) อ่านอัลกุรอานและบทดูอาอฺและเป่าบนฝ่ามือแล้วเสกโดยลูบทั่วร่างกายผู้ป่วย และ จ) จัดเตรียมอาหารที่มีประโยชน์และสะอาดทุกครั้งที่จะป้อนอาหาร ยาและน้ำ กล่าวพระนามของอัลลอฮฺและใช้มือขวาอย่างสม่ำเสมอ ฉ) สะบัดที่นอนผู้ป่วยปิดไฟและปิดประตูหน้าต่างบ้านอย่างมิดชิดและปิดภาชนะอาหารในยามเข้านอนตลอด